Pochodzenie

Józef Markiewicz urodził się 14.11.1907r. w Petersburgu, w rodzinie polskiej. Jedyny syn Józefa (1870-1941) i Marianny z domu Jurkiewicz (1876-1952) Markiewiczów. Rodzice pochodzili z Wileńszczyzny.

Edukacja

W 1917 roku ukończył Szkołę Podstawową w Petersburgu. Po Rewolucji Październikowej, przed szybkim wyjazdem do Polski, w warunkach konspiracyjnych, w nocy, przyjął I Komunię Św. w kościele św. Katarzyny w Petersburgu. W 1918r. rozpoczął naukę w gimnazjum w Żytomierzu – tu ukończył pierwszą klasę. Naukę kontynuował w Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie, gdzie w 1926r. zdał egzamin maturalny. Od 1926 roku do 1930 studiował na Wydziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. W maju 1930r. uzyskał tytuł magistra filozofii w zakresie matematyki. 10.03.1932r., przed Państwową Komisją Egzaminacyjną w Wilnie, zdał egzamin pedagogiczny uprawniający do nauczania matematyki jako przedmiotu głównego, oraz fizyki jako przedmiotu dodatkowego, w szkołach średnich. Wcześniej, w październiku 1931r. zdał przed komisją złożoną z profesorów uniwersyteckich egzaminy z fizyki (pisemny 19.10.1931r i ustny 24.10.1931r.).

Praca zawodowa

Praca przed wojną

W 1928 rozpoczął pracę jako nauczyciel matematyki w Prywatnym Gimnazjum Jezuitów w Wilnie, gdzie pracował do roku 1930. W roku szkolnym 1930/31 pracował jako nauczyciel Męskiego Seminarium Nauczycielskiego w Chełmie Lubelskim. Od 1.10.1932r. do 28.02.1937r. był nauczycielem Męskiego Seminarium Nauczycielskiego w Czarnkowie, a po jego likwidacji nauczycielem Państwowego Gimnazjum w Czarnkowie. Przed wybuchem II wojny światowej, od 1.03.1937r. do 31.08.1939r. pracował w Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Grudziądzu. Po wybuchu wojny utracił cały dobytek, wyposażenie mieszkania, zbiory biblioteczne, prace naukowe itp., ledwie uchodząc z życiem. Wielu nauczycieli i uczniów tej szkoły zostało rozstrzelanych, bądź trafiło do obozów koncentracyjnych.

Praca w czasie wojny

Wojna przerwała jego pracę w szkolnictwie. Do czerwca 1940r., był ścigany przez okupanta i ukrywał się w Pianówce, powiat Czarnków. Od 6.08.1940 do 31.10.1940r. był zmuszony przez Niemców do pracy fizycznej w żwirowni w Osuchu koło Czarnkowa, następnie od 13.11.1940 do 12.03.1941r. pracował jako radiotechnik w firmie Hans Sawall w Czarnkowie, a od 13.03.1941 do 20.01.1945r., do wyzwolenia Czarnkowa przez wojska radzieckie, również jako radiotechnik, elektromonter i kreślarz techniczny w firmie Fritz Teichmann w Drezdenku, Filia w Czarnkowie. W ramach tej pracy wytyczał i budował linie wysokiego napięcia na terenie powiatu czarnkowskiego, budował instalację dźwiękową kina w Czarnkowie. W czasie całej okupacji był szczególnie obserwowany przez Niemców, poddawany często nocnym rewizjom, rzekomo w poszukiwaniu broni. Stawiano mu zarzut, że urodził się w Rosji.

Praca po wojnie

Po wojnie, od 8.02.1945 do 31.05.1945r. był inspektorem szkolnym powiatu czarnkowskiego, brał czynny udział w organizowaniu szkolnictwa powszechnego i średniego. Od 1.06.1945 do 31.08.1974r pracował jako nauczyciel matematyki, fizyki, chemii, astronomii, a po przejściu na emeryturę w 1974 r., łaciny i języka niemieckiego w Państwowej Szkole Ogólnokształcącej stopnia licealnego w Czarnkowie. 1.09.1957r. został dyrektorem tego liceum. Stanowisko to pełnił do 31.08.1959r. Od 1.09.1950r. pracował również w Zasadniczej Szkole Metalowej w Czarnkowie. Wykładał tam fizykę, matematykę, chemię oraz przedmioty zawodowe: technologię metali, ślusarstwo i maszynoznawstwo maszyn rolniczych. Opracował program nauczania maszynoznawstwa maszyn rolniczych dla klasy II Zasadniczej Szkoły Metalowej, który został przyjęty przez Centralny Urząd Szkolnictwa Zawodowego (CUSZ) w styczniu 1952r. 1 maja 1972r. uzyskał tytuł profesora szkół średnich nadany przez Kuratora Okręgu Szkolnego w Poznaniu.

Działalność naukowa i społeczna

Przed II wojną światową szkolił uczniów w obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej w ramach przynależności do Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP). Uczniowie poznawali tajniki budowy schronów, posługiwania się sprzętem przeciwgazowym.

Prowadził kółko radiotechniczne i wraz z uczniami zbudował radiostację odbiorczą i nadajnik krótkofalowy. Zdał egzamin uzyskując licencję na prowadzenie krótkofalowej radiostacji amatorskiej, jego znak wywoławczy to SP1WD, ale wybuch wojny nie pozwolił na rozwinięcie tej działalności.

W 1935 r wykonał wraz z uczniami gimnazjum około 100 przyrządów – pomocy naukowych potrzebnych do nauczania fizyki oraz z dziedziny radiotechniki. W 1936r. opublikował swoje wyniki w artykule pt. „Korelacja zajęć technicznych z fizyką” w czasopiśmie „Prace Ręczne w Szkole”.

Interesował się projektowaniem wiatraków, opracował szczegółowe obliczenia dotyczące projektów wiatraków. W latach 1950-60 wymieniał korespondencję ze specjalistą budowy wiatraków w Danii. W czasie wojny zbudował wiatrak rolnikowi we wsi Góra.

Pracując w czasie wojny jako radiotechnik w firmie Fritz Teichmann w Czarnkowie, prowadził wraz z kolegami regularne nasłuchy radiostacji zagranicznych, najczęściej z Londynu, by poznać przebieg wojny. Reperował również tajne radioodbiorniki dla potrzeb Polaków. Zajęcia te wymagały dużej odwagi. Pomagał mu w tym szczególnie kolega Stanisław Majewski, który w styczniu 1945r. za tę działalność został uwięziony w obozie koncentracyjnym. Oprócz tego zajmował się również naprawą wzmacniaczy, motorów i przyrządów elektrycznych. W tym czasie udzielał indywidualnych porad w sprawach samokształcenia dla maturzystów, którzy z nim pracowali w tej firmie. Po wojnie swoje zainteresowania przekazywał uczniom, prowadząc kółko radiotechniczne w liceum, jako sekcję Radio Klubu przy LOK w Czarnkowie. 3.01.1947r., przed Izbą Rzemieślniczą w Poznaniu, zdał egzamin czeladniczy w zakresie radiotechniki.

W styczniu 1945 r., po wejściu wojsk radzieckich, dzięki znajomości języka rosyjskiego, był wyznaczony na tłumacza dla sztabu wojskowego oraz od 25.01.1945 do 7.02.1945r. pełnił funkcję sołtysa we wsi Góra i Pianówka powiat Czarnków. Po objęciu sołectwa znaleziono listę zakładników utworzoną przez Niemców, na której widniało na pierwszym miejscu jego nazwisko. Przez cały czas okupacji, mimo prześladowań, był wzorem Polaka dla mieszkańców całego powiatu czarnkowskiego, nie ulegając namowom do zapisania się na listę folksdojcza.

Zaraz po wojnie od 8.02.1945r do 31 05.1945 został mianowany inspektorem szkolnym. Zaangażował się w organizowanie szkolnictwa w powiecie czarnkowskim. Przeprowadzał akcje zbiórki żywności (masła, słoniny, chleba,…) dla nauczycieli miasta Poznania, żywność zawoził osobiście – w tym czasie nie było to łatwe. W zamian otrzymywał potrzebne podręczniki dla szkół powiatu czarnkowskiego. Czasy było bardzo trudne, a mimo to udało mu się szybko uruchomić szkolnictwo w powiecie. W 1945r. wstąpił do powstającego Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). Przez cały czas pełnił funkcje w zarządach Ogniska: przewodniczącego Zakładowej Organizacji Związkowej (ZOZ), prezesa Ogniska oraz członka zarządu Ogniska. Po wojnie był współzałożycielem Spółdzielni Księgarskiej ZNP w Czarnkowie.

Będąc dyrektorem Liceum (1957-1959), z okazji 40-lecia Gimnazjum i Liceum w Czarnkowie w 1959r., zorganizował zjazd byłych wychowawców i wychowanków. Wcześniej zorganizował wspólnie z prof. Kieselem 16 – osobowy zespół instrumentalny – uczniowską orkiestrę mandolinistów. Orkiestra była pierwszym po II wojnie światowej młodzieżowym zespołem powstałym na terenie powiatu czarnkowskiego. Powstała dzięki pozytywnej energii profesora Markiewicza i jego umiłowaniu do muzyki. Sam potrafił grać na skrzypcach i mandolinie. W ciągu 2 lat pod fachowym kierownictwem dyrygenta i kompozytora Piotra Kiesela orkiestra osiągnęło bardzo wysoki poziom artystyczny.

W 1959r. i w 1967r. brał udział w wystawach Postępu Pedagogicznego w Poznaniu wystawiając kilka eksponatów. Uczestniczył w pokazie nowych pomocy naukowych na konferencjach nauczycieli fizyki w Wojewódzkim Ośrodku Doskonalenia Kadr Oświatowych w Poznaniu oraz na konferencjach rejonowych Ogniska ZNP w Czarnkowie. 17.11.1970r. na posiedzeniu Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego wygłosił wykład o swoich studiach matematycznych na Uniwersytecie Wileńskim.

Profesor Józef Markiewicz znał doskonale język rosyjski i język niemiecki oraz łacinę i grekę. Był człowiekiem wszechstronnie wykształconym, mającym duży wachlarz zainteresowań, również sportowych. Do 1932r. uprawiał turystyką pieszą i jazdę figurową na łyżwach. Doskonale pływał. W latach 1933-1957 był członkiem Klubu Kajakowców. Zbudował swój własny kajak żaglowy z bocznymi pływakami i żaglami o powierzchni 8 m2 i 2 m2. W czasie wojny kajak ten był przechowywany w Pianówce, ale po wojnie został zarekwirowany przez MO. W lipcu 1933r. brał udział w Ogólnopolskim Spływie do morza (Czarnków, Toruń, Gdańsk, Gdynia). Był członkiem Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej. W 1959r i 1960r. organizował spływy kajakowe Drawą i Notecią. Potrafił bardzo dobrze grać w szachy. Czytał dużo książek, był szczególnie miłośnikiem Sienkiewicza; mówił, że trylogię przeczytał 33 razy!

Znaczenie postaci

Wybitny pedagog, doskonale przygotowywał młodzież w zakresie matematyki i fizyki do studiów na uniwersytetach. Maturzyści z wdzięcznością wspominają dodatkowe zajęcia popołudniowe z fizyki, konsultacje, doświadczenia, zadania, doceniając jego bezinteresowny trud. Zaangażowany całym sercem w wychowanie i edukację, cieszył się uznaniem młodzieży, środowiska nauczycielskiego i społeczeństwa. Zawsze uśmiechnięty i pełen entuzjazmu, jednocześnie krytyczny i rzeczowy. Był wymagający, pedantyczny i punktualny, a zarazem cierpliwy i sprawiedliwy. Zyskał wśród kolegów i młodzieży powszechny szacunek. Wszystkim imponowała jego wielka wiedza i erudycja. Uznanie zyskała jego kultura, szacunek dla ucznia i opiekuńczość. Sprawiał, że się go nie bano, lecz wstydzono się przy nim źle zachowywać. Człowiek – legenda, oprócz licznych przedmiotów szkolnych wychowywał, kształtował charaktery, uczył „sztuki życia”: pisania urzędowych pism, listów do ukochanej, dobrych obyczajów, poprawnego zachowania się przy stole itp. Głosił zasadę „Jak cię widzą, tak cię piszą”. Cechowały go odwaga cywilna, wierność przekonaniom, optymizm życiowy i prawdziwie głęboka pobożność, której nie ukrywał nawet w najtrudniejszych latach powojennych. Na owe czasy był bardzo odważnym, praktykującym katolikiem. W dniach „zniesionych” świąt kościelnych przychodził do szkoły w czarnym garniturze i w tym dniu nie oceniał swoich uczniów. Pracował zawsze bezinteresownie ze wszystkich swoich sił, nie zważając na trudności, mając jedynie na względzie dobro młodzieży.

Jego trud nie zawsze spotykał się z wyrazami wdzięczności oficjalnych władz, a powodem były poglądy polityczne i religijne jego i całej rodziny. Nigdy nie uległ pokusie polepszenia swego statusu materialnego poprzez zapisanie się do PZPR lub SD. Miało to swoje konkretne konsekwencje. Po zjeździe na 40-lecie Liceum, został zwolniony z funkcji dyrektora, gdyż zjazd zaczynał się mszą św.

9 lat później, w październiku 1968r., w Dzień Nauczyciela, w 40 rocznicę jego pracy pedagogicznej, otrzymał od władz miasta Czarnkowa nakaz opuszczenia mieszkania w domu dwurodzinnym przy ul. Wronieckiej 90 (obecnie 96), w którym mieszkał z rodziną od 1947 r. Wcześniej, w 1964 r. proponowano mu zakupienie tego domu, ale za sumę, która dla całej rodziny nie była osiągalna. Sprawę pogorszyło zgłoszenie się w 1968r. syna Piotra do Seminarium Duchownego. Ostatecznie na początku stycznia 1969 r., wraz z rodziną został z tego mieszkania sądownie eksmitowany do zdemolowanego, nie używanego od kilku lat lokalu na poddaszu przy ul. Kościuszki 88, gdzie zimą nie dochodziła woda, bez pozwolenia na korzystanie z ubikacji, która była piętro niżej przy świetlicy ZNP.

W 1978r. ciężko zachorował. Stan zdrowia nie pozwalał mu już na kontynuowanie pracy. Zmarł 3 kwietnia 1981r. w Czarnkowie. Pogrzeb był manifestacją wielu tysięcy mieszkańców i innych osób przyjezdnych, które szanowały Józefa Markiewicza.

Osiągnięcia

Jego działalność zawodowa i społeczna została uhonorowana nagrodami i odznaczeniami:

Srebrna Odznaka L.O.K. – 1945r.

Tytuł profesora szkół średnich nadany przez Kuratora Okręgu Szkolnego w Poznaniu – 1.05.1972r.

Złota Odznaka Nauczycielska – 21.09.1973 r.

Nagroda II stopnia Ministerstwa Oświaty i Wychowania – październik 1973r.

Złoty Krzyż Zasługi – 4.10.1973r.

Order Uśmiechu przyznany przez Samorząd Uczniowski LO w Czarnkowie – 1974r.

Odznaczenie „Za zasługi dla Czarnkowa” – 14.10.1978 r.

Odznaka Przyjaciela Dziecka – 22.09.1978 r.

Medal Komisji Edukacji Narodowej – 22.05.1979 r.

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 17.09.1980r.

Z okazji 80 rocznicy Liceum Ogólnokształcącego w Czarnkowie, Komitet Organizacyjny Zjazdu wystąpił z inicjatywą do Rady Miejskiej o nadanie jednej z ulic imienia prof. Józefa Markiewicza, jako hołd złożony nauczycielowi, który wychował i wykształcił kilka pokoleń w Czarnkowie. Rada Miasta 28.04.1999r. podjęła uchwałę o zmianie ulicy Szerokiej na ulicę Józefa Markiewicza.

W 2005r. absolwenci roku 1951 – 55, z okazji 50 – lecia zdania matury, ufundowali tablicę pamiątkową Drogiemu Wychowawcy, która została umieszczona na ścianie budynku przy ul. Józefa Markiewicza. 2 czerwca 2006 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy, poprzedzona mszą w intencji zmarłych profesorów – koncelebrowana przez syna profesora ks. Piotra Markiewicza z udziałem władz miasta i powiatu, byłych wychowanków, uczniów, grona pedagogicznego, rodziny profesora i mieszkańców Czarnkowa. Odsłonięcie tablicy dokonała córka profesora Maria wraz z dyrektorem LO i burmistrzem miasta, tablicę poświęcił syn – ks. Piotr Markiewicz.

Rodzina

Był bardzo dobrym mężem i ojcem. Żona Antonina do 1937r., przed przeprowadzką do Grudziądza, pracowała jako sekretarka starosty w Czarnkowie. Później był jedynym żywicielem rodziny. Miał 6 dzieci (1 córka zmarła, żyją 3 córki i 2 synów): Maria – dr inżynier nauk technicznych, wybitny naukowiec w Poznaniu, Elżbieta – lekarka w Chodzieży, Teresa – dr matematyki na UAM w Poznaniu, obecnie zamieszkała w Czarnkowie, Andrzej – mgr inżynier w zakresie elektrotechniki, obecnie zamieszkały w Świdnicy, Piotr – ks. kanonik, obecnie proboszcz w Czaczu.