Michał Drzymała

Pochodzenie

Michał Drzymała urodził się 13 września 1857 roku w Zdroju koło Grodziska Wielkopolskiego. Był synem Walentego i Magdaleny z Budzionków. Miał siedmioro rodzeństwa: trzy siostry, które zmarły w dzieciństwie i czworo braci.

Dzieciństwo

„Wśród ośmiorga rodzeństwa, nie starczało już ziemi dla Michała. Zarobkował więc od najmłodszych lat najmując się do pracy w obszarniczych majątkach ziemskich.”

Małżeństwo i rodzina

31 stycznia 1881 roku Michał ożenił się z robotnicą folwarczną, Józefą Vetter i nadal mieszkali w Zdroju. W 1886 roku Drzymałowie przenieśli się do wsi Słocina (powiat grodziski). Niedługo potem przeprowadzili się do Narożnik (gmina Rakoniewice). W 1904 roku małżonkowie osiedlili się we wsi Podgradowice (dzisiejsze Drzymałowo). Tam Drzymała otrzymał wraz z żoną i pięciorgiem dzieci schronienie u wpływowego Niemca, Richarda Neldnera. U niego pracował jako furman, rozwoził cegłę i piasek.

Zakup wozu cyrkowego

W Podgradowicach Drzymała kupił działkę o powierzchni 1,79 ha od Neldnera i chciał na niej wybudować dom. „(…) Władze pruskie kierując się ostrym kursem antypolskiej polityki inspirowanym przez Hakatę, zabroniły Polakom ustawowo od 1904 roku wznoszenia zabudowań na nowo nabytych parcelach”. Michał nie uzyskał takiej zgody więc kupił duży wóz cyrkowy, który urządził jak dom i zamieszkał w nim z rodziną. Władze pruskie chciały ten wóz usunąć. W tej sytuacji Drzymała codziennie zaprzęgał do niego swoje konie i przesuwał wóz na niewielką odległość do przodu lub do tyłu. Sam Drzymała tak opowiadał o tych wydarzeniach: „Skaranie boskie z tymi Szwabami, którzy nie chcieli mi dać pozwolenia na budowę domu, rozrzucali ognisko w stodole, w której mieszkałem, nakładali kary pieniężne, nie dali spokoju ani we dnie, ani w nocy. Aż tu jednego razu, jadąc jadąc przez Grodzisk dowiedziałem się od szynkarza Kidemanna, że u niego w podwórzu stoi wóz od cyrkusu , który magistrat zafantował. Kidemann doradził mi, abym wóz kupił. No i miałem gojuż za tydzień.Kupiłem za 350 marek (…)”. Aż tu pewnego razu przyjeżdża hrabia Czarnecki i dwóch Francuzów , którzy przyjechali obejrzeć, jak to polska bieda musi mieszkać w cyrkowym wozie (…)”.

Walka sądowo – administracyjna

Przez 4 lata trwała sądowo – administracyjna walka między Drzymałą a władzą,w której Prusacy stosowali różne kruczki prawne. W tym czasie Drzymała był zasypywany pisemkami, nakazami, poleceniami, szykanowany grzywnami, egzekucjami i aresztem. W 1908 roku Michał otrzymał nowy wóz zbudowany w firmie Dzieciuchowicza i Laube w Poznaniu, ufundowany przez Komitet Drzymałowski ze składek całego społeczeństwa polskiego w kraju, jak i poza jego granicami. Drzymała dostał też pieniądze na jego wyposażenie i transport z Poznania. „Wóz miał 8 m długości, 2,5 m szerokości, 2,3 m wysokości. Ściany miały grubość 8,5 cm, podłoga 10 cm i dach 8 cm. Całość była zbudowana z podwójnych desek i izolowana warstwą korka. Wóz był pomalowany olejną farbą od wewnątrz na biało, a od zewnątrz na żółto i zielono. Wnętrze było podzielone oszklonymi drzwiami i składało się z kuchni 3 x 2,5 m z jednym oknem oraz izby mieszkalnej o 3 oknach i drugim wejściu. Okna były wyposażone w okiennice”. Stary wóz Komitet Drzymałowski podarował Wincentemu Przymusowi z Modrza, który znalazł się w podobnej sytuacji jak Michał, bo władze pruskie odmówiły prawa wzniesienia domu mieszkalnego na własnej posesji. W sierpniu 1908 roku Drzymała otrzymał nakaz opuszczenia podarowanego wozu i usunięcia go z posesji. Przeciągnięto go na ogrodową działkę ówczesego sołtysa w Podgradowicach, pana Japkego. Drzymała był zmuszony zamieszkać z rodziną w ziemiance. Po dwóch latach w 1910 roku opuścił historyczne Podgradowice i kupił działkę ze starym zabudowaniem mieszkalnym w Cegielsku, miał jednego konia i zajmował się furmaństwem.

Ocalony od zapomnienia

W 1927 roku powieściopisarz Józef Weyssenhoff odszukał Drzymałę w Cegielsku i począł starania, by poprawić jego trudne warunki życia. Jego działania doprowadziły do tego, że wpłynął na władze państwowe. 1 października tego samego roku 72-letni Michał Drzymała dostał od państwa gospodarstwo rolne w Grabównie w powiecie wyrzyskim (obecnie powiat pilski). Tam corocznie pobierał zapomogę z budżetu Poznańskiego Samorządu Wojewódzkiego. Tak Drzymała spędził ostatnie 10 lat życia i zmarł 25 kwietnia 1937 roku. Pochowany był na cmentarzu w Miasteczku Krajeńskim. W 1939 roku Podgradowice zostały urzędowo przemianowane na Drzymałowo. Józefa Drzymała została aresztowana przez hitlerowców i osadzona w obozie pod Bydgoszczą, następnie była wywieziona do Niemiec i tam zmarła w 1942 roku.

Potomkowie Drzymały

Dwaj synowie Drzymałów przed I wojną światową wyjechali za pracą do Niemiec. Dwaj kolejni zginęli w czasie I wojny światowej. Najmłodszy Marcin mieszkał z ojcem w Grabównie. Wnukowie Michała, a dzieci Marcina to: Stefan, Paweł – który mieszkał w Drzymałowie, Leon, Gertruda, Władysław, Zofia i najmłodszy Jan, który zmarł 17 sierpnia 2013r. Ze strony Pawła ród Drzymałów kontunuują: Tadeusz – od 1989 roku jest sołtysem wsi Drzymałowo, Wanda i Piotr (drzewo genealogiczne). Tadeusz ma troje dzieci: Rosannę, Waldemara i Michała. Ze strony Rosanny ród kontynuuje jej córka Katarzyna Anna. Waldemar ma dwoje dzieci, Dawida i Paulinę. Ten pierwszy ma już syna Aleksandra, który jest najmłodszy w tej lini. Z kolei Michał ma dwoje dzieci: Dominikę i Macieja.

Popularność Michała Drzymały

Literatura

Z okazji 400-lecia Bitwy pod Grunwaldem w Krakowie była wystawiana sztuka teatralna Wojciecha Rączkowskiego pt. „Wóz Drzymały”. W obronie Drzymały zabierali głos: rosyjski pisarz Lew Tołstoj, belgijski laureat nagrody Nobla Maurycy Maeterlinck, angielski pisarz Herbert George Wells, niemiecki laureat nagrody Nobla Gerhardt Hauptmann. Pisali o nim też polscy pisarze: Maria Konopnicka, Bolesław Prus i Henryk Sienkiewicz. Z 1908 roku pochodzi najstarszy polski film wspominający o Drzymale.

Rakoniewice – ziemia Michała Drzymały

W Gminie Rakoniewice są miejsca, które przypominają o tej postaci. W 1962 roku, w 25. rocznicę śmierci Drzymały, na działce w Drzymałowie, na której stał historyczny wóz, ustawiono pamiątkowy kamień. Na przestrzeni lat zmieniła się jedynie tablica pamiątkowa, która była na nim umieszczona. Niedaleko tego miejsca przy drodze stoi Gościniec „U Michała”. W Rakoniewicach jest osiedle domków jednorodzinnych Michała Drzymały, ogródki działkowe noszą jego imię, od 35 lat istnieje Towarzystwo Miłośników Ziemi Rakoniewickiej im. Michała Drzymały, którego obecnym prezesem jest Józef Kowalonek (w tym roku obchodzono jubileusz, na którym zaśpiewała praprawnuczka Michała Drzymały – ze strony Piotra, brata Tadeusza – Edyta Drzymała). Jesienią tego roku już po raz czwarty odbędzie się bieg na 10 km zwany „Dychą Drzymały”, którego pomysłodawcą był obecny przewodniczący Rady Miejskiej gminy Rakoniewice – Krzysztof Krawczyk (wywiad). Dzięki temu przedsięwzięciu na rynku za sprawą obecnego burmistrza Gerarda Tomiaka (wywiad), została postawiona druga replika Wozu Michała Drzymały, w której mieści się „małe” muzeum poświęcone bohaterowi. Wykonanie pierwszej repliki wozu gmina zleciła w 40. rocznicę śmierci w 1977 roku. Wtedy też powstał projekt pomnika poświęconego Drzymale, jednak nie wiadomo dokładnie dlaczego, nigdy nie doczekał się realizacji.