Pochodzenie

Urodził się 4 lutego 1890 r. w Nowej Wsi Książęcej. Pochodził z niebogatej rodziny chłopskiej. Jego rodzicami byli Maria i Wincenty.

Dzieciństwo

Miał czworo rodzeństwa: dwie siostry (Martę i Marię) i dwóch braci (Bernarda i Ludwika). Ukończył Szkołę Powszechną w Nowej Wsi Książęcej.

Edukacja (lub „młodość”)

Po zdobyciu matury został przyjęty do seminarium duchownego we Wrocławiu. Święceń nie złożył, gdyż wybuchła I wojna i jako kleryk został wcielony do armii pruskiej.

Etapy działalności

Praca w Poznaniu.

Praca w Gdańsku. Założenie rodziny.

Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku

Etap pierwszy

Po wojnie zamieszkał w Poznaniu. Tutaj zaczął pracę jako urzędnik pocztowy.

Etap drugi

W 1928 r. ze względu na dobrą znajomość języka niemieckiego dostał pracę na Poczcie Polskiej i został przeniesiony do Gdańska. Mieszkał w wynajętym pokoju w mieście. W 1931 r. ożenił się z Marią Gogol, córką zamożnych gospodarzy z Mnichowic. Małżeństwo przez kilka lat mieszkało w wynajmowanych pokojach na terenie Gdańska.

W tym czasie Jan został kierownikiem oddziału. Kiedy sytuacja polityczna w Gdańsku zaczęła się zaostrzać, rozważał nawet powrót z rodziną do Poznania, ale nie zdążył. Nowakowie przenieśli się na teren budynku pocztowego przy Placu Heweliusza. Mieszkali tam ok. 2 lata. Mieli już wówczas troje dzieci: Marcelinę (ur. 1933), Ruperta (ur. 1934) i Łucję (ur. 1935).

Rodzina Nowaków wakacje najczęściej spędzała w rodzinnych stronach. Gdy w 1939 r. po urlopie wrócili do Gdańska, Jan otrzymał polecenia wywiezienia rodziny. Wszyscy wsiedli w pociąg i wyjechali z miasta. W drodze powrotnej do Mnichowic, Jan wysiadł w Poznaniu i zamieszkał w hotelu. W tym czasie jego żona otrzymała wiadomość, aby mąż wracał do Gdańska. Po odebraniu telegramu od żony, Jan wrócił do gdańskiego mieszkania i już więcej z rodziną się nie zobaczył.

Kolejne etapy…

1 września 1939 r. o godzinie 4.45 rozpoczął się atak na Pocztę Polską w Gdańsku. W chwili ataku Jan Nowak wraz ze swoimi współpracownikami przebywał w budynku. 56 pocztowców broniło się ponad 14 godzin w środku miasta, otoczeni ze wszystkich stron. Napastnicy byli bardzo dobrze uzbrojeni. O godz. 19.00 zapadła decyzja o kapitulacji. Losy pocztowców były różne: sześciu uciekło, pozostali zostali zabici, ranni albo aresztowani. Zostali bezprawnie osądzeni i skazani na śmierć. Wśród nich był Jan Nowak. Egzekucja odbyła się prawdopodobnie 5 października 1939 r., a ciała zamordowanych zostały znalezione na gdańskiej Zaspie 28 sierpnia 1991 r. Po ekshumacji zwłok szczątki zostały pochowane na Cmentarzu Ofiar Niemieckich.

W 1995 r. Sąd Krajowy w Lubece przeprowadził rewizję nadzwyczajną procesu. Polscy pocztowcy – męczennicy zostali pośmiertnie uniewinnieni przez sąd niemiecki.

Znaczenie postaci

Powodem do dumy może być fakt, że na terenie naszej gminy urodził się Jan Nowak, który został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi i jest Honorowym Obywatelem Miasta Gdańska. Tytuł ten w 1998 r. Rada Miasta nadała pośmiertnie pocztowcom za bohaterstwo w obronie Poczty Polskiej. Zmieniono też nazwę Placu Heweliusza na Plac Obrońców Poczty Polskiej. W 1979 r. odsłonięto pomnik upamiętniający męstwo pocztowców. W bralińskiej gminie powstał projekt Gimnazjum i Urzędu Gminy pn. „Śladami Jana Nowaka z Nowej Wsi Książęcej, bohaterskiego obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku”. W ramach projektu prowadzonych było wiele działań, ukazało się na ten temat kilka artykułów w „Tygodniku Kępińskim”, a Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Bralińskiej wydało beznominałową kartkę pocztową. Trwałym śladem pamięci jest obelisk upamiętniający Jana Nowaka. 5 października 2009 r. w 70. rocznicę śmierci bohatera miało miejsce poświęcenie obelisku i odsłonięcie tablicy pamiątkowej. W uroczystości brali udział zaproszeni goście, dzieci i młodzież oraz społeczność lokalna.

Źródła

1. Archiwum rodzinne, rozmowy z członkami rodziny.

2. Artykuły prasowe.

3. Strony internetowe.

4. Materiały z Biblioteki Publicznej w Bralinie.

5. Rozmowa z p. Jackiem Kuropka – członkiem Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Bralińskiej.