Muzeum Regionalne im. Wojciechy Dutkiewicz w Rogoźnie
Pochodzenie
Wojciecha Dutkiewicz urodziła się 23 kwietnia 1896 roku w Rogoźnie, w rodzinie Antoniego Dutkiewicza i Katarzyny z domu Cholewińskiej. Pochodziła z rodziny o patriotycznych tradycjach i dobrej świadomości historycznej. Jej dziadek uczestniczył w Powstaniu Listopadowym, a brat ojca poległ w Powstaniu Styczniowym.
Miała szóstkę rodzeństwa, w tym siostry: Monikę, Marię, Irenę, Janinę oraz braci Norberta i Macieja.
Dzieciństwo
Dzieciństwo spędziła w domu rodzinnym w Rogoźnie przy ulicy Kościuszki 31, dawniej 7. Wyniosła z niego patriotyzm, pracowitość i upór, umiłowanie życia i wzniosłe cechy ducha.
Edukacja
Wojciecha Dutkiewicz w 1913 roku ukończyła dziewięcioklasową Wyższą Szkołę Dziewcząt prowadzoną przez pp. Langenmayer w Rogoźnie. Jako eksternistka zdała maturę w Gimnazjum Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, a następnie wyjechała na studia filologii romańskiej i języka francuskiego do Fryburga w Szwajcarii. Przebywając tam, ukończyła także w Estavajer le Lac kurs języka angielskiego.
W maju 1915 roku otrzymała dyplom ukończenia studiów romanistycznych. 4 marca 1916 roku zdała egzamin nostryfikacyjny dyplomu szwajcarskiego w Poznaniu i tam też nastąpiła jego weryfikacja.
Praca zawodowa
Pracę nauczycielską rozpoczęła w 1915 roku w Zakładzie Aleksandry Słonimskiej, znanej nauczycielki poznańskiej. W 1920 roku pracowała jako tłumaczka. W 1922 roku podjęła pracę w Rogoźnie, początkowo w szkole podstawowej, następnie w szkole wydziałowej. Należała wówczas do Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. W 1931 roku przydzielona została do pracy w Prywatnym Gimnazjum Niemieckim. W latach 1935-1939 ponownie pracowała w szkole podstawowej. W 1939 roku roku została wraz z rodziną wysiedlona do Sokołowa Podlaskiego, gdzie pracowała jako nauczycielka. Od 1939 do 1944 roku prowadziła tajne nauczanie. 25 marca 1945 roku wróciła do Rogoźna. Pracę pedagogiczną podjęła w Liceum Ogólnokształcącym im. Przemysława II i kontynuowała ją do 1972 roku, do czasu przejścia na emeryturę.
Działalność powstańcza
W pierwszych dniach grudnia 1918 roku, gdy zbliżał się wybuch Powstania Wielkopolskiego, została członkiem istniejącej już od listopada 1918 roku Tajnej Organizacji Zbrojnej, która została powołana przez Antoniego Biskupskiego i Aleksandra Dyka z zadaniem przygotowania pomocy sanitarnej. 1 stycznia 1919 roku doszło do zrywu narodowowyzwoleńczego na terenie Rogoźna. Wojciecha Dutkiewiczwraz z siostrami Marią i Moniką stawiły się do dyspozycji Marii Meissnerowej, organizatorki punktu Czerwonego Krzyża w szpitalu powstańczym utworzonym w budynku Seminarium Nauczycielskiego. Uczestniczyła także w szkoleniu prowadzonym przez dr. Bronisława Wysockiego i Romana Gusta, byłego sanitariusza wojskowego. Pod koniec stycznia 1919 roku wróciła do Poznania, lecz nadal pracowała w charakterze sanitariuszki m.in. przy odbieraniu i zaopatrywaniu rannych przywożonych z okolicy. Po przyjeździe do Poznania Komisji Międzysojuszniczej z Josephem Noulensem na czele, dnia 1 marca 1919 roku Główne Dowództwo Frontu Wielkopolskiego zatrudniło ją w charakterze tłumacza języków obcych. W 1920 roku po opuszczeniu Poznania przez Misję Wojciecha Dutkiewicz nadal pracowała jako tłumaczka pozostałej grupy oraz sanitariuszka w szpitalu przy ul. Szkolnej w Poznaniu na oddziale wewnętrznym i chirurgicznym.
Za udział w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919 mianowano Ją na stopień podporucznika.
II wojna światowa
5 grudnia 1939 roku wraz z rodziną i gronem obywateli Rogoźna zostaje przesiedlona do Sokołowa Podlaskiego w ramach niemieckiej akcji usuwania rdzennych Polaków z Wielkopolski. Wkrótce wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej – później Armii Krajowej. Mieszkała tam do 11 sierpnia 1944 roku – momentu wyzwolenia Sokołowa Podlaskiego. Przez ten okres prowadziła tajne nauczanie w zespołach licealnych i gimnazjalnych, poza tym była członkiem komisji egzaminacyjnej.
Tworzenie muzeum
W 1967 roku z okazji zbliżającej się 50 rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 zorganizowała w swoim domu mini muzeum, propagując – szczególnie wśród młodzieży – historię Rogoźna i okolic. Eksponaty z domowego muzeum stały się podstawą zbiorów muzealnych obecnej instytucji – Muzeum Regionalnego, którego została patronem w 1991 roku.
Praca społeczna
Dzięki długoletnim staraniom Wojciechy Dutkiewicz upamiętniono pomnikiem groby zamordowanych Polaków w lesie nad jeziorem, jak również rogozińskim cmentarzu. Udzielała się w szkolnym kole PCK, którego była organizatorką. Prowadziła także Koło Odbudowy Warszawy oraz Ligę Ochrony Przyrody. Była serdecznym przyjacielem harcerzy, z którymi wędrowała na rajdy i wycieczki. Wiele troski poświęcała dzieciom niewidomym – ucząc je, pomagając przywrócić wiarę w siebie i człowieka.
Angażowała się w działalność Związku Nauczycielstwa Polskiego. Poza tym tworzyła, pisała – przenosiła na papier swoje wspomnienia.
Zmarła 28 stycznia 1990 roku w Rogoźnie i pochowana została na miejskim cmentarzu.
Odznaczenia
Wielkopolski Krzyż Powstańczy, 13 listopada 1958.
Odznaka Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, 9 maja 1966.
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 12 października 1966.
Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego, 31 sierpnia 1974.
Złota Odznaka Honorowa „Za zasługi w rozwoju województwa pilskiego”, 27 października 1978.
Odznaka Przyjaciela Dziecka, 31 stycznia 1979.
Odznaka ZNP za Tajne Nauczanie, 10 czerwca 1985.
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, 3 lipca 1985.
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”, 18 sierpnia 1987.
Medal Rodła, 17 lutego 1988.
Srebrna Odznaka PCK II-ego stopnia.
Medal Komisji Edukacji Narodowej.
Odznaka Zasłużonego Nauczyciela PRL.
Znaczenie postaci
Dzięki Wojciesze Dutkiewicz następne pokolenia mają możliwość poznania tajemnic dotyczących Powstania Wielkopolskiego i II wojny światowej. Jej zbiory i pamiątki dostarczają nam wiele informacji. „Pani Ata” – jak z sympatią nazywali ją mieszkańcy Rogoźna – obdarowywała wszystkich dobrocią, wiedzą, uśmiechem. Była wspaniałym przyjacielem młodzieży. Była człowiekiem o pięknym i czystym sercu.
Źródła
Zbiory muzealne z Muzeum Regionalnego im. Wojciechy Dutkiewicz;
Wywiad z Marią Gruszką – siostrzenicą Wojciechy Dutkiewicz, przeprowadzony w lutym 2014 roku w Rogoźnie;