Pochodzenie
Ludwik Gabrielski urodził się 13 sierpnia 1907 r. w Castrop Rauxel (Nadrenia Północna, Westfalia, Niemcy). Był najstarszym z pięciorga dzieci (Maria ur. 1908 r., Apolonia ur. 1910 r., Tadeusz ur. 1913 r., Felicja ur. 1916 r.) polskich emigrantów Antoniego Gabryelskiego i Katarzyny Kozłowskiej. Ojciec utrzymywał rodzinę, pracując w kopalni węgla. Grywał amatorsko na skrzypcach.
Ludwik Gabrielski przyjechał do Polski w 1920 r. i zamieszkał w Żegrówku koło Śmigla u dziadków ze strony matki, Wojciecha i Marianny Kozłowskich. Po powrocie matki oraz rodzeństwa w 1921 r. rodzina zamieszkała w Lesznie. Ojciec powrócił do Polski w 1923 r. po otrzymaniu niemieckich uprawnień do emerytury górniczej.
Edukacja
Dzieciństwo spędził na terenie Niemiec. Uczęszczał do szkoły podstawowej w Castrop. Pierwszych lekcji gry na skrzypcach udzielał mu ojciec, muzyk amator. Siódmą klasę szkoły powszechnej ukończył w Polsce, w Żegrówku koło Śmigla w 1921 r., następnie rozpoczął naukę w leszczyńskim Seminarium Nauczycielskim. Już w pierwszej klasie, w wieku 15 lat, został pierwszym koncertmistrzem orkiestry międzyszkolnej, co świadczy o niezwykłym talencie Gabrielskiego. Seminarium Nauczycielskie ukończył maturą w 1926 r. Po II wojnie światowej studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Poznaniu (dzisiaj Akademia Muzyczna im. Ignacego Jana Paderewskiego) i uzyskał tytuł artysty muzyka, który w latach 60-tych został zamieniony na magistra sztuki.
Praca pedagogiczna
Szkoły na terenie Wielkopolski
Jako absolwent Seminarium Nauczycielskiego w 1927 r. otrzymał nakaz pracy w Szkole Powszechnej w Bralinie koło Kępna. Od 1930 r. był kierownikiem Szkoły Powszechnej w Kaliszkowicach Kaliskich. Tam poznał nauczycielkę Eleonorę Korbik. Poślubił ją 9 sierpnia 1937 r. w Poznaniu w kościele pw. Św. Wojciecha. Od tego czasu na podstawie otrzymanego z Niemiec aktu urodzenia zaczął używać nazwiska Gabrielski. W tym samym roku przeprowadził się do Grabowa nad Prosną. Początkowo zamieszkał przy ulicy Wodnej (u państwa Bilickich), a następnie na Placu Powstańców Wielkopolskich (przy tzw. Zielonym Rynku).
Czas II wojny światowej
W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany do jednostki wojskowej w Sanoku i jako kapral podchorąży uczestniczył w walkach. Jeszcze we wrześniu 1939 r. dostał się do niewoli i wywieziony został do Austrii. W listopadzie 1939 r. został zwolniony i powrócił do Grabowa nad Prosną, nie mógł jednak pracować w zawodzie nauczyciela. Został zatrudniony na stanowisku pracownika biurowego w majątku ziemskim w Parcicach koło Czastar, a w znalezieniu zatrudnienia pomogła mu biegła znajomość języka niemieckiego. Nie poinformował pracodawców, że z zawodu jest nauczycielem. W Parcicach osiedliła się rodzina Gabrielskich, gdzie w 1943 r. urodził się syn Lechosław.
Szkoła Powszechna w Grabowie nad Prosną
Po wyzwoleniu wraz z rodziną powrócił do Grabowa nad Prosną. Został powołany na stanowisko kierownika szkoły powszechnej. Otrzymał mieszkanie w budynku szkoły przy ulicy Kaliskiej 22.
Poza pracą nauczyciela i kierownika szkoły Ludwik Gabrielski angażował się w działalność oświatową skierowaną do mieszkańców okolic Grabowa nad Prosną. Skutkiem okupacji były braki w wykształceniu dorosłych. Prowadził lekcje w ramach kursów oświaty dla dorosłych w celu uzupełnienia wykształcenia. Uczestnicy kursu kończyli go umiejąc się podpisać.
Na prośbę proboszcza grabowskiej parafii ks. Jana Stachowiaka prowadził w sali na rynku miejskim (w tzw. sali u Cegiełki) wykłady dla mieszkańców miasta i okolic. Odbywały się po niedzielnych mszach i cieszyły się dużym zainteresowaniem. Dotyczyły różnych zagadnień, pomijanych w oficjalnym obiegu, ale Gabrielski skupiał się na tematyce muzycznej.
W Grabowie nad Prosną urodziły się dzieci Eleonory i Ludwika Gabrielskiego: Maciej ur. 30.07.1945 r., Dobromiła ur. 1.01.1949 r. oraz Elżbieta w 16.05.1950 r.
Zespół muzyczny
Z inicjatywy Ludwika Gabrielskiego w 1953 r. w Szkole Podstawowej w Grabowie nad Prosną powstał zespół muzyczny, później również taneczny, który osiągał duże sukcesy i stał się dumą miasta. Początkowo uczniowie grali na instrumentach, jakie mogli przynieść z domów, gdyż szkoła posiadała jedynie trzy flety. Ktoś przyniósł akordeon taty, druga osoba dwa klarnety, ktoś jeszcze skrzypce.
Po roku Ludwik Gabrielski postanowił poszerzyć zespół wokalno-instrumentalny i dołączył do niego grupę taneczną. Przyjmowano jedynie uczniów nie mających problemów wychowawczych oraz osiągających pozytywne oceny w nauce. Zdarzały się zawieszenia w próbach do czasu poprawienia ocen, w przeciwnym wypadku groziło usunięcie z zespołu. W orkiestrze grali uczniowie trzech najstarszych klas, choć zdarzali się także młodsi, jak pewien uczeń drugiej klasy – wybitny akordeonista. W składzie były mandoliny, flety, cytra, skrzypce, akordeony.
Po powstaniu grupy tanecznej okazało sie, że potrzebne są stroje dla uczniów. W celu zdobycia pieniędzy Gabrielski ze swoimi artystami przygotował przedstawienie dla rodziców połączone ze zbiórką pieniędzy. W tym samym celu zespół występował w okolicznych wsiach. Materiały zakupiła Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska. Ubiory inspirowane ludowymi strojami południowej Wielkopolski uszyły bezpłatnie w ramach ćwiczeń, uczennice Technikum Odzieżowego w Lesznie (nauczycielką była siostra Ludwika Gabrielskiego – Felicja). Niektóre elementy strojów dzieci wykonały samodzielnie podczas lekcji zajęć technicznych (korale) inne przyniosły z domów (kapelusze, buty).
Każdy chłopiec w zespole ubrany był w wiśniową kamizelkę z błyszczącymi guzikami, białą koszulę z kołnierzem, białe spodnie wsunięte w czarne wysokie buty oraz czarny kapelusz. Dziewczęta nosiły granatowe gorsety ozdobione czerwonymi koralami, błękitne spódnice przykryte białymi fartuchami oraz białe, wiązane, karbowane czepce.
Zespół wykonywał bardzo różne utwory. Od ludowych klasyków z repertuaru Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca Mazowsze po lokalne wielkopolskie utwory grywane podczas wesel i zabaw. Były też piosenki popularne w tamtych czasach i akceptowane przez władze, jak: gruzińska ludowa „Suliko„, „Piosenka o Nowej Hucie” z repertuaru Waweli, „Ukochany kraj’ do tekstu K. I. Gałczyńskiego, czy „Zachodzi słoneczko„. Wszystkie piosenki śpiewane były na dwa – trzy głosy.
Osiągnięcia zespołu
W 1954 r. zespół ze Szkoły Podstawowej w Grabowie nad Prosną uczestniczył w Powiatowym Festiwalu Dziecięcych Zespołów Artystycznych w Kępnie. Po eliminacjach rejonowych, w których uczestniczyło 67 zespołów, grabowski zespół wystąpił w Kępnie jako jeden z siedemnastu. Uczniowie Gabrielskiego zdobyli I miejsce. Nagrodą były skrzypce oraz udział w etapie wojewódzkim w Poznaniu.
Startując w Wojewódzkim Festiwalu Dziecięcych Zespołów Artystycznych w Poznaniu zespół zajął II miejsce i w nagrodę otrzymał drugie skrzypce. Jedynym zespołem, który został wyżej oceniony, był wysokiej klasy Międzyszkolny Chór Chłopięcy z Poznania, obiegowo nazywany „Chórem Kurczewskiego”.
Z inicjatywy członkiń grabowskiego zespołu w 1954 r. ukazał się artykuł w „Płomyku” (nr 11, lipiec 1954). Janina Karólewska oraz Barbara Domagalska napisały dwa listy do redakcji tego popularnego młodzieżowego czasopisma, dzięki czemu o zespole i jego twórcy mogli przeczytać czytelnicy w całej Polsce.
Poznań
Efektem sukcesów pedagogiczno-artystycznych Ludwika Gabrielskiego w Grabowie nad Prosną była propozycja pracy w Poznaniu. W 1955 r. objął stanowisko kierownika działu artystycznego w Młodzieżowym Domu Kultury w Poznaniu i prowadził tam pracownię muzyczną, ucząc gry na instrumentach. Jednym z zespołów tej pracowni była orkiestra harcerska 7 hufca ZHP w Poznaniu, o której pisze Głos Wielkopolski z 1959 r. Orkiestra, licząca sobie 57 muzyków, była jedynym tego typu zespołem w Polsce.
Od 1956 r. cała rodzina Gabrielskich zamieszkuje w Poznaniu w mieszkaniu przy Młodzieżowym Domu Kultury przy ulicy Stalingradzkiej (dzisiaj Aleja Niepodległości). Ludwik Gabrielski jednocześnie pracował jako nauczyciel w poznańskim Liceum Muzycznym, a od 1960 r. pracował jako wykładowca przedmiotów muzycznych w II Studium Nauczycielskim w Poznaniu. W 1967 r. przeszedł na emeryturę, nadal prowadził jednak zajęcia, ucząc gry na gitarze w Centrum Kultury Zamek oraz w Szkole Muzycznej w Zbąszyniu.
Ludwik Gabrielski zmarł w Poznaniu 27 października 2001 r.
Znaczenie postaci
Działalność Ludwika Gabrielskiego opierała się na pracy nauczyciela i muzyka. Prowadzenie w latach 1953-1955 dziecięcego zespołu muzycznego przy Szkole Podstawowej w Grabowie nad Prosną jest doskonale pamiętane przez mieszkańców miasta. Podczas spotkań ze wzruszeniem wspominają oni lata występów w zespole Ludwika Gabrielskiego. Mówią o niezwykłym oddaniu nauce, próbom i występom. Są dumni z uczestnictwa w tym przedsięwzięciu, z osiągnięć wynikających z ciężkiej pracy. Swojego nauczyciela wspominają jako wzór pedagoga, który potrafił zarazić uczniów miłością do muzyki. Przekazują te wspomnienia młodym obywatelom miasta. Mieszkańcy nie związani z zespołem z racji wieku, poprzez wspomnienia dziadków, rodziców, dowiadują się o pracy Ludwika Gabrielskiego i „małych muzyków”. W ciągu trzech lat trudno jest doprowadzić grupę dzieci do perfekcji muzycznej, jemu się jednak to udało czego dowodem są sukcesy. Zespół oraz jego twórca są wzorem dla dzisiejszych nauczycieli i uczniów. Wszyscy doceniają jego wkład pracy, miłość do muzyki i upór w dążeniu do celu.
Materiały źródłowe:
Wspomnienia Lechosława Gabrielskiego
Wywiad z synem Ludwika Gabrielskiego przeprowadzony 30.05.2014
Wywiad z byłymi członkami zespołu Ludwika Gabrielskiego przeprowadzony 30.05.2014
Śpiewająca szkoła. Płomyk. nr 11, lipiec 1954
Polak B., Rezler M.: Z dziejów Grabowa nad Prosną. Kalisz 1990.
Osiecki J.: Monografia miasta Grabowa nad Prosną i byłego starostwa grabowskiego. Grabów 1960.
Dokumenty i fotografie ze zbiorów Lechosława Gabrielskiego.
Fotografie ze zbiorów Anny Pilarskiej.
Korespondencja z Janiną Piechowiak (Karólewską).
Zdjęcia i materiały filmowe własne.