Pochodzenie

Marian Schwartz urodził się 20 listopada 1906 roku w Obrzycku, jako najstarszy syn Brunona Schwartza – właściciela zakładu malarskiego i Jadwigi z Buszkowskich. W zakładzie ojca poznał pierwsze tajniki rzemiosła artystycznego.

Edukacja

W 1923 roku rozpoczął naukę w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Poznaniu. Mieszkał w tym czasie u dziadków na Śródce w Poznaniu. Po dwóch latach wstępnych wybrał dwie specjalizacje – jedną na Wydziale Malarstwa Dekoracyjnego i Witrażownictwa, którym kierował wykształcony w Berlinie i Monachium profesor Wiktor Gosieniecki (późniejszy współpracownik Stanisława Witkiewicza w Zakopanem) oraz drugą na Wydziale Architektury Wnętrz u profesora Karola Zyndrama-Maszkowskiego – ucznia Jana Matejki, który wszczepiał studentom kult Wyspiańskiego i Młodej Polski, a także rozwijał zainteresowanie sztuką ludową. W 1928 roku M. Schwartz ukończył studia, otrzymując absolutorium ze specjalności malarstwa dekoracyjnego i witrażownictwa oraz z architektury wnętrz.

Etapy działalności

Działalność Mariana Schwartza da się podzielić na cztery okresy:

– okres „obrzycki przedwojenny” (przed II wojną światową);

– okres „poznański przedwojenny” (przed II wojną światową);

– czas wojny;

– okres powojenny.

Etap pierwszy – okres „obrzycki przedwojenny”

W 1930 roku, po odbyciu służby wojskowej w podchorążówce w Śremie i w trzecim pułku podhalańskim w Bielsku, powrócił do rodzinnego Obrzycka, gdzie rozpoczął samodzielną działalność artystyczną (lata 1930 – 1935). W tym okresie bierze aktywny udział w życiu kulturalnym swego miasta i regionu. W 1930 roku projektował stoisko dla Rzymu na Międzynarodową Wystawę Turystyczną i Komunikacyjną w Poznaniu. Należał do klubu artystyczno – literackiego „Wietrzne Pióro” w Szamotułach. Pisał na temat sztuki i kultury regionu szamotulskiego w tygodniku literackim „Na Ugorach”, a także publikował nowele i artykuły na łamach „Gazety Szamotulskiej”. Wiele uwagi w swych publikacjach poświęcał rodzinnemu Obrzycku i jego dziejom. W druku ukazały się opowiadania i legendy, których bohaterowie mówią gwarą szamotulską. W 1932 roku brał udział w zorganizowanej przez „Wietrzne Pióro” wystawie malarstwa i grafiki związanej z Ziemią Szamotulską. Inicjował wiele imprez kulturalnych, m.in. reżyserował, wykonywał scenografie i występował jako aktor w sztukach teatralnych organizowanych przez zespoły amatorskie w Obrzycku.

Etap drugi – okres „poznański przedwojenny”

W 1935 roku przeniósł się do Poznania gdzie podjął pracę w firmie malarskiej Ignacego Wrembla, projektując dekoracje wnętrz restauracji i kawiarnii. Pracował również nad rekonstrukcją zabytkowej polichromii sali rycerskiej na zamku w Bierzgłowie (woj. toruńskie). W 1937 roku ożenił się z Anną z domu Starosta, z którą miał 2 dzieci: Małgorzatę (urodzoną w 1948 roku) i Jana (urodzonego w 1953 roku).

Etap trzeci – okres II wojny światowej

Po wybuchu II wojny światowej wziął udział w kampanii wrześniowej. Lata okupacji spędził w Poznaniu pracując nadal dla firmy Wrembla jako malarz pokojowy. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Pawłem Pogowskim, konserwatorem Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu. W 1945 roku wraz z nim uchronił zbiory tzw. Galerii Raczyńskich, przechowywane od 1943 roku w pałacu w Gaju Małym, przed wywiezieniem do Rzeszy Niemieckiej, a następnie, po wkroczeniu Armii Czerwonej, do Związku Radzieckiego.

Etap czwarty – okres powojenny

Po wyzwoleniu w 1945 roku zamieszkał na stałe w Obrzycku, gdzie oddał się intensywnej pracy artystycznej. Wiosną 1945 roku dokonał konserwacji mocno zniszczonego obrazu Matki Boskiej Niepokalanej na ołtarzu głównym w Obrzycku. Pomagał mu w tym Paweł Pogowski, który następnie wrócił do Poznania, gdzie objął posadę konserwatora w Muzeum Wielkopolskim. W 1945 roku Marian Schwartz został przyjęty do Związku Artystów Plastyków, w ramach którego organizował wystawy swych grafik i obrazów. Jednocześnie pracował jako nauczyciel rysunków w Zawodowej Szkole Dokształcającej w Szamotułach. W 1949 roku stworzył scenografię dla wystawianej przez obrzyckich uczniów sztuki pt. „Baba Jaga”. W tymże roku otrzymał stypendium państwowe dla uznanych twórców, natomiast w 1953 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki nabyło kilka jego prac do swoich zbiorów. W 1955 roku stworzył w Obrzycku społeczne ognisko plastyczne dla dzieci i młodzieży. Dla miejscowej Szkoły Podstawowej, Biblioteki Publicznej, Ośrodka Zdrowia i Świetlicy Gromadzkiej bezinteresownie wykonywał prace plastyczne. W roku szkolnym 1958/59 wykonał dekorację do sztuki Ewy Szelburg-Zarembiny pt. „Za siedmioma górami”. W latach 1956-60 współtworzył Muzeum Ziemi Szamotulskiej (obecnie Muzeum – Zamek Górków w Szamotułach), któremu przekazał własne zbiory miejscowej sztuki ludowej i rzemiosła regionu.

Od 1960 do 1974 pracował jako nauczyciel wychowania plastycznego w Szkole Podstawowej w Obrzycku, pełniąc jednocześnie funkcje kierownika Powiatowego Ogniska Metodycznego Wychowania Plastycznego w Szamotułach. Organizował szereg kursów i wystaw plastycznych dzieci – tak szkolnych jak i powiatowych.

Po przejściu na emeryturę w 1974 roku nadal aktywnie pracował w zawodzie artysty-plastyka. W 1977 i 1987 roku wykonał oprawy plastyczne obchodów jubileuszowych 740- i 750-lecia Obrzycka. Zmarł 20 marca 2001 roku w Obrzycku w wieku 94 lat. Pochowany jest na cmentarzu parafialnym w Obrzycku.

Znaczenie Mariana Schwartza dla współczesnych i potomnych

W olbrzymim dorobku artysty jest wiele monumentalnych dzieł. W blisko 20 zabytkowych obiektach w Polsce wykonał polichromie wnętrz. Jest autorem prawie 200 projektów witraży. Jego witraże można zobaczyć w wielu obiektach, głównie na terenie Wielkopolski i Pomorza. Ponadto zajmował się grafiką i rysunkiem, a zarobkowo również malarstwem olejnym.

Niektóre z prac artysty obejrzeć można np. w Muzeum – Zamek Górków w Szamotułach, gdzie do dzisiaj znajduje się znaczna część jego dorobku – obrazy, grafiki i rysunki, a w stałej ekspozycji jest cykl obrazów olejnych, których tematem jest „Wesele szamotulskie”. Również Klasztor oo. Franciszkanów we Wronkach jest miejscem gdzie przechowywane są prace artysty. Wiele obrazów olejnych, grafik, ekslibrysów i rysunków znajduje się w zbiorach prywatnych, głównie w Wielkopolsce, a także w Kanadzie, Niemczech i Szwecji.

O Marianie Schwartzu napisano kilka prac dyplomowych i magisterskich. Za twórczość plastyczną, działalność oświatową i kulturalną wyróżniono go między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Odznaką Honorową „Zasłużony Działacz Kultury”, nagrodami Ministra Oświaty i Wychowania oraz Rady Postępu Pedagogicznego.