Pochodzenie i edukacja
KAROL LIBELT urodził się 8 kwietnia 1807 r. w Poznaniu. Pochodził z rodziny ubogiego szewca Jana Stanisława i Katarzyny z Zielińskich. Dzieciństwo i młodość przypada na okres wielkich historycznych wydarzeń, na lata walki o utrzymanie narodowości i przywrócenie niepodległości Polski. Wydarzenia te stały się źródłem gorącego patriotyzmu Karola, ukształtowały jego postawę wyznaczyły kierunek przyszłej działalności społeczno – politycznej i naukowej. W wieku 7 lat wstąpił do szkoły elementarnej na Wzgórzu św. Wojciecha, stamtąd w 1817 r. przeniósł się do gimnazjum św. Marii Magdaleny. Gdy umarł ojciec Karola spadł na młodego Libelta obowiązek zarobkowania. Zaczął udzielać korepetycji z matematyki. W gimnazjum uważano go za jednego z najzdolniejszych uczniów. W 1826 r. przystąpił do egzaminu abiturienckiego, którego pozytywny wynik dawał prawo do studiów uniwersyteckich. Studiować zaczął w Berlinie, gdzie zapisał się na wydział filozoficzny, który obejmował wiele przedmiotów – od filozofii, przez filologię, historię, geografię, nauki przyrodnicze do matematyki i astronomii włącznie. Pobyt w Berlinie pod względem materialnym nie stwarzał kłopotów, ponieważ miał w Berlinie możnych protektorów, którzy wystarali się o stypendium państwowe. Razem z przyjaciółmi włączał się Libelt do pracy narodowej. Należał do założycieli Towarzystwa Biblioteki Polskiej. Studia filozoficzne zakończył doktoratem. Wybrał się wówczas na zachód, odwiedził różne regiony Niemiec, był w Belgii i Francji.
Służba wojskowa
Gdy nadeszła do Paryża wiadomość o wybuchu powstania listopadowego, pożegnał się z Paryżem i przyjechał do Polski. Wstąpił do baterii Adamskiego; po klęsce pod Ostrołęką przeniósł się do korpusu gen. S. Różyckiego, gdzie wziął udział w walce pod Chodczą. Odznaczał się odwagą, opanowaniem i zręcznością. Do boju doszło jeszcze przed Pińczowem, gdzie wojska powstańcze poniosły klęskę. Libelt otrzymał srebrny krzyż Virtuti Millitarii oraz awans na podporucznika. Po złożeniu broni i przekroczeniu granicy austriackiej został internowany w Opawie i Zatorze. Stamtąd powrócił do Poznania.
Działalność społeczno-polityczna i publicystyczna
6 lutego 1832 r. został skazany zaocznie na konfiskatę majątku, rok twierdzy i koszty postępowania. Żeni się z Elżbietą Jaworską, która umiera przy porodzie jeszcze w tym samym roku. Po śmierci żony Libelt przeniósł się do Czeszewa. Po krótkiej żałobie zawiera związek małżeński z Marią Szumanówną i osiada jako dzierżawca w Kujawkach.Tutaj przyszły na świat kolejno – Kazimierz, Stanisława i Pantaleon. W 1840 r. przenosi się do Poznania gdzie pisze w ,,Przyjacielu Ludu’’, ,,Tygodniku Literackim’’, ,,Orędowniku Naukowym’’, ,,Dzienniku Domowym’’. Dawał publiczne wykłady o ligaturze niemieckiej. W Poznaniu rodzina powiększyła się jeszcze o Felicję Anastazję (umarła w wieku 4 lat) i Karola. W 1841 r. został wybrany do pierwszej dyrekcji Towarzystwa Pomocy Naukowej. Od 1844 r. zostaje wiceprezesem Towarzystwa Agronomicznego. W styczniu 1846 r. zostaje powołany na członka Rządu Narodowego, którego celem było wzniecenie powstania. Za to właśnie 14 lutego zamknięto Libelta w poznańskim więzieniu, gdzie 17 marca został przeniesiony do Sonnenburga nad Odrą. 24 listopada 1846 r. zostaje przewieziony do Poznania. Podczas procesu, 7 września Libelt wygłosił mowę, i choć była to mowa obronna, przekształciła się w historiozoficzny wywód. Przemawiał jako przywódca narodu i rzecznik wszystkich więzionych. 2 grudnia 1847 r. zostaje skazany na 20 lat aresztu, ale zostaje zwolniony wskutek rewolucji w Berlinie. Po zwolnieniu zostaje członkiem Poznańskiego Komitetu Narodowego. Składa mandat do parlamentu frankfurckiego i zostaje wybrany w okręgu gnieźnieńskim posłem do sejmu pruskiego. 25 lutego zostaje prezesem Koła Polskiego. Jest autorem licznych prac m.in. „O miłości ojczyzny”, „Estetyka czyli umnictwo piękna”, „ O odwadze cywilnej”, „ Kwestia żywotna filozofii”.
Śladami Karola Libelta na ziemi gołanieckiej
W lipcu 1850 r. opuszcza Poznań i przenosi się do Czeszewa, gdzie gospodaruje na majątku żony. Tam organizował spotkania patriotyczne, na które zapraszał właścicieli ziemskich z okolicznych wsi i działaczy politycznych z całego kraju. W Czeszewie zostaje ofiarą ciężkiej choroby wątroby. Gdy wyzdrowiał w 1848 r. zostaje wybrany Prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Zalecał nauczanie ludu żywym słowem. Postulował prowadzenie szkół ludowych nauczania dorosłych w zakresie związanym z ich pracą zawodową, a więc zalecał rolnikom przekazywać wiadomości z historii naturalnej, fizyki i chemii. Poważna choroba Libelta uniemożliwia kontynuację pracy na roli i oddaje synowi w dzierżawie Czeszewo, a sam przenosi się na folwark Brdowa. Nazywanym tak dla upamiętnienia jego syna poległego w powstaniu styczniowym. Przechodzi ciężką chorobę serca, w wyniku której umiera 9 czerwca 1875 r.. Obecnie w Czeszewie stoi dwór wybudowany przez Libelta, w miejscowym kościele złożone są jego zwłoki, tu znaduje się epitafium marmurowe i symboliczny nagrobek syna w kształcie marmurowego obelisku. Działalność Libelta upamiętniona jest tablicami w Kujawkach, Brdowie i Czeszewie. Imię Karola Libelta nosi Szkoła Podstawowa w Czeszewie i Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Gołańczy. Również w mieście upamiętniono Karola Libelta, bowiem ulica wyjazdowa z Gołańczy w kierunku Czeszewa i Wapna, przy której znajduje się osiedle bloków mieszkalnych, nosi imię Karola Libelta.
Na tropach Karola Libelta w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Gołańczy
Od 27 września 1984r. jest patronem Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Gołańczy. Do tradycji szkoły należą zjazdy absolwentów tutejszych techników. Z okazji tych zjazdów absolwenci ufundowali tablice pamiątkowe z myślami Libelta: „ Takim będzie naród na jaki w młodym pokoleniu swoim ukształca” (1986r.), „Wszystko dopiero przez czyn staje się prawdą” ( 1988r.), „ Ten naród takim będzie, jakim się wychował” ( 1995r.). Z inicjatywy absolwentów od 1987 roku na holu znajduje się rzeźba Karola Libelta, wykonana w drewnie przez Ignacego Boruckiego. W pracach naukowych Libelta można znaleźć odniesienie do różnych przedmiotów nauczania. Słowa Patrona „naród żyje dopóki jego język żyje” mają pełne pokrycie w historii narodu. Słowa te znalazły swoje miejsce w pracowni języka polskiego. Do historii ojczystej odnoszą się słowa „ naród byłby niczym bez dziejów swoich, w których się i teraźniejszość wysuwa”. W sali matematyki umieszczono słowa Libelta „ matematyka jest dziełem ludzkim , płodem jego nieśmiertelnego ducha co go wynosi nad zwierzęcą naturę”.
Znaczenie postaci
Karol Libelt pozostał wzorem obywatela czynnego w służbie publicznej, ofiarnego, oddającego swe umiejętności rodakom. Był przeciwny uciskom jednych narodów przez drugich i wyzyskowi biednych przez bogatych. Pozostawiając po sobie kilkadziesiąt prac, których wiele treści szczególnie w sferze etyczno – moralnej i wychowawczej do dnia dzisiejszego nie straciło aktualności. Libelt cieszył się wielkim autorytetem wśród współczesnych. Ceniono go jako filozofa, historyka, pedagoga, krytyka literackiego, jako ruchliwego działacza politycznego, oświatowego i gospodarczego. Uznawano za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli myśli demokratycznej w Polsce. Libelt jest wzorem godnym naśladowania i do podejmowania realizacji jego myśli.
Literatura
1.Towarzystwo Miłosników Ziemi Gołanieckiej, Karol Libelt na ziemi gołanieckiej, kalendarz 2000r., Gołańcz 2000r.
2. Adam Kusz, Karol Libelt patronem Szkoły, Gołańcz 2005r.
3. Edyta Leszczyńska – praca licencjacka, Działalność społeczno-polityczna Karola Libelta, Wągrowiec 2003r.