Pochodzenie
Stanisław Pijanowski urodził się 07.11.1922 r. w Mieścisku. Rodzicami jego byli Szczepan i Jadwiga z Adanowiczów, Pijanowscy.
Edukacja
Po ukończeniu Szkoły Podstawowej w Mieścisku poszedł do Liceum Pedagogicznego w Wągrowcu, które ukończył w 1949r. We wrześniu 1954 r. rozpoczął studia archeologiczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a w listopadzie tegoż roku postanowił przenieś się na Wydział Leśny Wyższej Szkoły Rolniczej. W 1958r. ukończył leśnictwo ,ale bez egzaminu dyplomowego, gdyż na przeszkodzie w uzyskaniu tytułu przeszkodziło wyjawienie prawdy o wkroczeniu wojsk sowieckich na ziemie polskie w 1939r. W latach 1966-1967 uczęszczał na Podyplomowe Studium Etnograficzne na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, przy którego współpracy prowadził badania terenowe z etnografii i ornitologii. Na zlecenie prof. Józefa Burszty zbierał materiały na temat medycyny ludowej i łowiectwa ludowego wykorzystane w opracowaniu „Kultura łowiecka Wielkopolski”. Po niemalże 20 latach powrócił w mury Akademi Rolniczej w Poznaniu i dnia 5 listopada 1977 r. uzyskał tytuł inżyniera leśnika.
Etapy działalności
Mieścisko
Po ukończeniu Liceum Pedagogicznego w latach 1949-1954 uczył: biologii, historii, geografii, religii i języka polskiego w Szkole Podstawowej w Mieścisku, Jaworówku i Wągrowcu. Przy Szkole Podstawowej w Mieścisku założył Kółko Przyrodniczo-Krajoznawcze i pierwsze w Polsce Kółko Prehistoryczne. Organizował wycieczki piesze i rowerowe. W swoim mieszkaniu urządził muzeum, które zwiedzały wycieczki szkolne z powiatu wągrowieckiego i turyści z odległych miejscowości, każdego przybywającego witała tu hałaśliwa psia sfora. W tych latach był także współpracownikiem Stacji Ornitologicznej przy Muzeum Zoologicznym w Warszawie a później Stacji Ornitologicznej w Górkach Wschodnich koło Gdańska, wciągając do pomocy przy obrączkowaniu ptaków młodzież z Kółek zainteresowań. Wtedy to nawiązał współpracę z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza, z Muzeum Archeologicznym w Poznaniu, z Muzeum Etnograficznym w Toruniu oraz twórcą polskiej szkoły archeologicznej profesorem Józefem Kostrzewskim, który ze swoimi studentami i współpracownikami przyjeżdżał do szkoły w Mieścisku. Owocem tych wizyt było odkrycie kilku stanowisk archeologicznych i cmentarzysk na terenie Gminy Mieścisko.
Pasją pana Stanisława było kolekcjonowanie wszystkiego co wiązało się z historią. Były to m.in. stare monety, krzemienie, skorupy wyorane w polu przez rolników, porzucone rzeźby drewniane oraz domowe starocie. Razem z bratem Kazimierzem, słynnym piernikarzem z wielkim entuzjazmem oddawał się wyjazdom sobotnio-niedzielnym na odpusty parafialne, a w środku tygodnia-poświęcając na ten cel urlop-na jarmarki i targi wiejskie. Nocując na plebaniach widział wiele różnych niepotrzebnych rzeczy, które wypraszał u proboszczów lub nabywał za niewielką opłatą. Podobnie działo się w miejscowościach, w których przed wojną znajdowały się majętności ziemskie. W zagrodach chłopskich znajdował zabrane z dworów książki, obrazy itp. Tu również za niewielką opłatą, paczkę papierosów, czy mocniejszy trunek otrzymywał bezcenne historyczne pamiątki przeszłości, ratując je przed spaleniem czy zniszczeniem. Z poświęceniem gromadził wszelkie pamiątki narodowe; urny z wykopalisk, obrazy, militaria, wyroby sztuki ludowej, rękopisy, książki i stare druki. Eksponaty zbierał od Przyjaciół w drodze zakupów, wymiany itp.
Wśród wielu eksponatów pochodzących z terenu Gminy Mieścisko są m.in siekierki i groty krzemienne, toporki (Kultury Łużyckiej), wisiorki, czekany i siekierki krzemienne (Kultury Pomorskiej), przęśliki gliniane, skorupy neolityczne oraz urny z Grobu Skrzyniowego odkryte w 1949 r. w Podlesiu Kościelnym (Kultury Pomorskiej 500-400 r. p.n.e.). Pamiątki po proboszczu z Popowa Kościelnego ks. Fiutaku (m.in. obraz popowskiej świątyni z okresu międzywojennego). Prawdziwym rarytasem jest zwój Tory z wągrowieckiej synagogi – jako jedyna pozostałość po tutejszej gminie żydowskiej.
Głucha Puszcza
Od roku 1962 na własną prośbę, Stanisław Pijanowski osiadł w nowo utworzonym leśnictwie w powiecie mogileńskim w pobliżu Orchowa, wówczas województwo bydgoskie. Budynek nowej leśniczówki wraz z zapleczem gospodarczym leży niemalże na pograniczu dwóch krain historycznych, Wielkopolski i Kujaw. Położona 2 km od Orchowa posiadała w miarę dogodne połączenie z Trzemesznem, Mogilnem i Strzelnem.
Osiedlając się w tym miejscu p. Stanisław poczynił starania, by zalegalizować swoje zbiory w formie muzeum. Ostatecznie zajęło ono, łącznie z poddaszem, sześć pokoi. Od 1964 r. funkcjonowało jako prywatne Muzeum w Głuchej Puszczy a w jego otwarciu pomagało Muzeum Okręgowe w Toruniu. Miejsce to zaczęło tętnić życiem, będąc masowo odwiedzanym przez młodzież szkolną a także liczne grupy osób dorosłych.
Już w latach 70-tych XX wieku zbiory zgromadzone w niewielkiej leśniczówce szacowano na 30 tys. przedmiotów a sama biblioteka liczyła 12 tys. woluminów. Znajdowały się tu bezcenne zabytki dla kultury narodowej – rękopisy pamiętników Jana Kilińskiego, pochodzący z pobliskiego Trzemeszna rękopis wiersza Juliana Ursyna Niemcewicza, drewniana laska, której wykonanie przypisywano Tadeuszowi Kościuszce, Biblia z Biblioteki Radziwiłłowskiej wydana w Amsterdamie w 1660 r. czy list Jana III Sobieskiego. Same zbiory numizmatyczne szacowano na 2 tys. numizmatów, z czego dużą część stanowiły monety cesarzy rzymskich. Zbiory etnograficzne liczyły około 100 eksponatów, w tym XVI wieczne rzeźby sakralne i XVII wieczne ornaty. Zbiory archeologiczne określono na 500 zabytków. Wśród nich najcenniejszym był zbiór militariów pochodzący z pobliskiego Jeziora Orchowskiego, w tym wyłowiony w 1969 r. hełm wczesnośredniowieczny.
Od początku lat siedemdziesiątych zbiory regionalne w Głuchej Puszczy obejrzało kilkadziesiąt tysięcy turystów. Oprócz szkół, zakładów pracy, parafii, przyjeżdżali historycy, etnografowie, archelolodzy, ludzie kultury i sztuki. Mieszkańcy odległej Japonii, Australii, Tybetu, Indii, Cejlonu wpisani są do Ksiąg Pamiątkowych i dzienników z tamtego okresu. Głucha Puszcza tętniła wówczas życiem. Od 1962 r. do 1996 r. zwiedziło ją ponad 2 miliony osób z całego świata.
W stanie wojennym w Głuchej Puszczy spotykali się opozycjoniści z Kujaw Zachodnich, a dokładnie z okręgu inowrocławskiego i samego Strzelna. Byli to między innymi Roman Bartoszcze, Jan Harasimowicz, czy Klara Lewicka oraz młody wikariusz strzeleński ks. Tomasz Peta, który jest obecnie arcybiskupem w Kazachstanie.
Głucha Puszcza była zawsze prywatnym Muzeum Stanisława Pijanowskiego i nigdy nie znalazła się w spisie muzeów mimo, że odwiedzali ją państwowi dostojnicy i dyplomaci. Planowane próby przeniesienia zbiorów do rodzinnego Mieściska także nie powiodły się mimo iż władze gminy Mieścisko dwukrotnie przygotowały miejsce. Z czasem właściciel zbiorów zaczął borykać się ze zdrowiem, ustała częstotliwość odwiedzin turystów. Utrzymywał się z niewielkiej emerytury. Częścią eksponatów zainteresowali się prywatni kolekcjonerzy oraz muzea regionalne. Większość emerytury przeznaczał na wykup lekarstw i żywności, także dla stadka psów, które przygarniał. Z żalem godził się niekiedy na sprzedaż kolejnej „perełki” z kolekcji swego życia. Placówka coraz rzadziej była udostępniana zwiedzającym, w końcu stała się zupełnie niedostępna dla turystów i badaczy pragnących wykorzystać zbiory do celów naukowych. Niestety p. Stanisławowi nie dane było zamieszkać w Mieścisku – mimo, iż władzom gminy chodziło wyłącznie o skatalogowanie zbiorów a nie ich zawładnięcie. Pomoc ze strony władz Gminy jednak trwała poprzez dowożenie opału i żywności.
Data śmierci i miejsce pochowania
Pan Stanisław Pijanowski zmarł 9 czerwca 2010 r. Jego pogrzeb odbył się w sobotę, 12 czerwca 2010 r. w rodzinnym Mieścisku. Pochowany został na cmentarzu parafialnym obok swoich najbliższych. Odprowadziły go rzesze przyjaciół, znajomych, rodzina, delegacje leśników, myśliwych z pocztem sztandarowym, samorządowców z Mieściska, Orchowa i Strzelna.
Znaczenie postaci
Inż. Stanisław Pijanowski był jedynym reprezentantem województwa konińskiego w Narodowej Radzie Kultury w latach 1982-1986 VI sekcji Ochrony Dóbr Kultury. W tym czasie uczestniczył w ważnych spotkaniach okolicznościowych i wydarzeniach kulturalnych na których wygłaszał prelekcje. Organizował liczne wystawy, które dotyczyły kultury ludowej z terenów Wielkopolski, Pałuk i Kujaw czy geologiczne-prezentowanie skamielin.
02.06. 1996 r. wystawę z okazji uroczystości 1000-lecia śmierci św. Wojciecha zorganizowano w Szkole Podstawowej w Mieścisku. Z sentymentem, chętnie przyjeżdżał do rodzinnego Mieściska biorąc udział w różnych regionalnych uroczystościach, m.in. 60-lecia Gminnej Biblioteki Publicznej im. Czesława Chruszczewskiego w Mieścisku.
W roku 1997 nakładem WBP w Koninie wydano książkę pt. „Opowieści Głuchej Puszczy” autorstwa Stanisława Pijanowskiego, które są wynikiem obserwacji i badań leśnika, etnografa, archeologa, historyka i ornitologa.
Dowodem jego wkładu dla kultury narodowej są także trzy prace napisane o p. Stanisławie przez studentów: „Społeczno-pedagogiczna działalność inż. Stanisława Pijanowskiego na tle Muzeum Głuchej Puszczy”, Bydgoszcz 1992 r., „Kulturowe dziedzictwo, oddziaływanie dydaktyczne i wychowawcze Muzeum w Głuchej Puszczy”, Włocławek, 2002 r. oraz „Rola Muzeum Głuchej Puszczy w nauce historii”. Zaintersowanie prasy działalnością Muzeum i samego kustosza to efekt ponad 500 pochlebnych artykułów.
Stanisław Pijanowski był również honorowym członkiem Towarzystwa Przyjaciół Gminy Orchowo. Za swoją działalność, zebrane kolekcje i popularyzowanie historii Polski oraz prawdziwy polski patriotyzm otrzymał liczne nagrody, dyplomy i odznaczenia: w tym Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski.
Zachowana część kolekcji, po śmierci p. Stanisława została przekazana Gminie Mieścisko. Zarządzeniem Nr 67/2012 r. Wójta Gminy Mieścisko z dnia 03.10.2012 r. w sprawie przeprowadzenia spisu zdawczo-odbiorczego części zbiorów z Głuchej Puszczy od spadkobierców Stanisława Pijanowskiego, upoważniono komisję do spisu i przekazania przejętej części zbiorów „Głuchej Puszczy” do Gminnej Biblioteki Publicznej im. Czesława Chruszczewskiego w Mieścisku.