Pochodzenie

Bogdan Kostrzewski urodził się 2 sierpnia 1915 roku w Poznaniu. Był drugim z czwórki dzieci Józefa i Jadwigi z domu Wróblewskiej. Jego ojciec, Józef Kostrzewski, był wybitnym archeologiem, muzeologiem, profesorem Uniwersytetu Poznańskiego, twórcą poznańskiej szkoły archeologicznej.

Dzieciństwo i wczesna młodość

Bogdan miał dwóch braci: starszego – Zbigniewa i młodszego – Przemysława oraz siostrę (najmłodszą z rodzeństwa) – Marię.Po ukończeniu szkoły podstawowej rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W 1935 roku zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. Rok później przeniósł się na Wydział Humanistyczny, wybierając kierunek prahistoria.Wybuch wojny uniemożliwił Kostrzewskiemu ukończenie studiów i zmusił go do opuszczenia stron rodzinnych.

Czas wojny i okupacji

Jeszcze przed wojną Bogdan i jego ojciec – Józef publikowali artykuły, które miały być odpowiedzią na teorie niemieckich archeologów, jakoby na terenach polskich przed tysiącem lat mieszkali tylko Germanie. Kostrzewscy, opierając się na badaniach wykopaliskowych, potwierdzali obecność Słowian, co oburzało środowisko niemieckie. Właśnie te ostre polemiki i patriotyczna postawa polskich naukowców sprawiły, że tuż po wybuchu wojny obaj znaleźli się na liście osób poszukiwanych przez Niemców i musieli opuścić Poznań.Bogdan z rodziną udał się najpierw do Warszawy, stamtąd do Ostrowa, a następnie do Gorlic. Podczas pobytu na wschodzie Polski pracował jako referent, zwykły robotnik, zajmował się handlem – wszystko by zapewnić bliskim środki do życia. W tym czasie został aresztowany jego brat, Przemysław, legitymujący się kartą pracy wystawioną na nazwisko Bogdana. Zesłany do Oświęcimia po kilku miesiącach umarł. Od tego czasu do zakończenia wojny Kostrzewski posługiwał się imieniem nieżyjącego brata.W lipcu 1942 roku ożenił się z Marią Wittówną, a w latach 1943 i 1948 przyszły na świat jego dzieci: Jacek i Jolanta.

Działalność naukowa

W kwietniu 1945 roku wrócił wraz z rodziną do Poznania, gdzie wreszcie mógł się zdekonspirować i powrócić do własnego imienia. Wrócił na studia. W listopadzie 1945 roku uzyskał tytuł magistra, a od grudnia 1945 – rozpoczął pracę w Muzeum Prehistorycznym (później Archeologicznym) w Poznaniu. Od 1 września 1958 roku do końca maja 1968 pełnił funkcję jego dyrektora. W 1949 roku na podstawie pracy „Znaczenie Odry w pradziejach” napisanej pod kierunkiem Romana Jakimowicza w Toruniu uzyskał tytuł doktora, a w 1956 roku – tytuł docenta.W latach 1945-1950 Bogdan Kostrzewski pracował jako starszy asystent na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie też wykładał w latach 1958-1963. Od 1947 roku był redaktorem naukowym dwumiesięcznika (później kwartalnika) „Z otchłani wieków”, który pod jego redakcją zmienił swój profil, stając się pismem przede wszystkim propagującym i popularyzującym wiedzę archeologiczną.W roku 1947 Kostrzewski został delegatem Poznańskiego Muzeum Archeologicznego do spraw konserwacji i badań zabytków na terenie województw poznańskiego i pomorskiego. Prowadził intensywną działalność wykopaliskową i wystawienniczą. Na Ziemi Lubuskiej zabezpieczał zbiory w byłych muzeach regionalnych, a po ich rekonstrukcji, konserwacji i skatalogowaniu przekazał je w 1957 roku do nowo powstającego Muzeum Okręgowego w Zielonej Górze.Bogdan Kostrzewski w Polsce był uznany za jednego z najwybitniejszych specjalistów w zakresie problematyki muzealniczej. Już w 1949 roku zaprojektował i zrealizował pierwszą w Polsce archeologiczną wystawą objazdową pt. „Wielkopolska w czasach przedhistorycznych”, a w następnych latach pięć dalszych tego rodzaju wystaw: „Pradzieje Pomorza”, „Sztuka przedhistoryczna w pierwszych formacjach rozwoju społecznego”, „Pradzieje Ziemi Lubuskiej”, „Wielkopolska przed X wiekami”. Dwukrotnie, w latach 1948 i 1962, zreorganizował od podstaw stałą wystawę Muzeum Archeologicznego pt. „Pradzieje Ziem Zachodnich”. Pisał scenariusze dla innych ośrodków w kraju, m.in. był autorem wystawy „Początki górnictwa i hutnictwa w Polsce” dla muzeum w Zabrzu. Był także inicjatorem i redaktorem scenariusza wystawy pt. „Początki miast polskich w świetle źródeł archeologicznych”, która w 1966 roku była prezentowana w Berlinie na terenie ówczesnego NRD, a potem w Jugosławii.Od 1953 roku Bogdan Kostrzewski był prezesem oddziału poznańskiego Polskiego Towarzystwa Archeologicznego. Brał udział w pracach uniwersytetów powszechnych organizowanych przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Archeologicznej Lubuskiego Towarzystwa Naukowego.Do 1971 roku pracował w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu. Zmarł 12 kwietnia 1971 roku. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Poznaniu obok rodziców.

Bogdan Kostrzewski w Gieczu

W 1949 roku rozpoczęły się badania wykopaliskowe w Gieczu, których inicjatorem i kierownikiem był Bogdan Kostrzewski. Ludzie, którzy z nim pracowali, jeszcze dzisiaj, po latach, dają świadectwo niezwykłości jego osoby. Z opowieści pracowników zatrudnianych wówczas podczas wykopalisk wyłania się obraz spokojnego, życzliwego, „dobrego” człowieka, który „nigdy nie poganiał, nie popędzał, nie złościł się, nie krzyczał, cieszył się bardzo z każdego odkrytego kawałka, które zatrudnieni przez niego ludzie z okolic odkopali, prosił tylko zawsze grzecznie, by obchodzono się z odkopanymi przedmiotami (kośćmi, skorupami, kamykami) bardzo ostrożnie, żeby tego nie zniszczyć”. Był bardzo pracowity. Wymagał staranności, często razem z innymi odgarniał ziemię, choć przede wszystkim dokonywał opisu znalezisk. W chwilach wolnych od katalogowania czytał książki.Kostrzewski przyjeżdżał do Giecza na okres wiosenno – letni, kiedy można było prowadzić badania. Odwiedzała go żona z dziećmi, czasami jego matka, teściowa bądź inni goście. Pamiętający tamten czas wspominają: „Mieszkał wraz z rodziną w drewnianym baraku, w którym było kilka pokoi. Kiedy robiło się chłodniej, rozpalali w takim małym okrągłym piecyku. Na jesień i zimę wracali do Poznania. Całością nadzorowała i tutaj na stałe potem spała Apolonia Witt (zwracano się do niej Pola) szwagierka (siostra żony) B. Kostrzewskiego. Pensje były dość dobre, nikt nie narzekał, zawsze płacił terminowo”. W latach 1949-1963 Kostrzewski był jednym z najważniejszych pracodawców na terenie gminy Dominowo. Do wykopów zatrudniał ludzi w różnym wieku i różnej płci.Badania prowadzone na terenie grodu w Gieczu przyniosły spektakularne odkrycia. W południowej części grodu natrafiono na kamienną konstrukcję palatium – nigdy niezrealizowanego założenia pałacowego – jednego z najcenniejszych i najwcześniejszych zabytków architektury Polski wczesnośredniowiecznej. Odsłonięto również relikty kościoła grodowego. Prowadzone na terenie grodu prace archeologiczne podporządkowane były wyjaśnianiu istotnych kwestii dotyczących tego miejsca: jego chronologii, rozwoju przestrzennego oraz charakteru zabudowy wnętrza. Kostrzewski prowadził badania nad konstrukcjami obronnymi grodu, a kolejne wykopy odsłaniały nawarstwienia osadnicze świadczące o intensywnym zasiedleniu tego miejsca we wczesnym średniowieczu. To były niezbite dowody wyjątkowej pozycji Giecza w Polsce wczesnopiastowskiej.Kostrzewski nie ograniczał się do prac na terenie samego grodu, wiele uwagi poświęcił rozpoznaniu terenu wokół niego – grobli, mostu i cmentarzyska. W latach 1951-53 badając usytuowany nieopodal kościół św. Mikołaja z XII/XIII wieku odsłonił pozostałości wcześniejszego kościoła z końca wieku XI.W efekcie starań Kostrzewskiego we wrześniu 1959 roku zapadła decyzja, by grodzisko w Gieczu ogłosić rezerwatem archeologicznym, odkryte relikty zabezpieczyć i cały obiekt przystosować do ruchu turystycznego jako jeden z Pomników Tysiąclecia Państwa Polskiego. I tak w ramach obchodów tego pięknego jubileuszu w 1963 roku został otwarty Rezerwat Archeologiczny w Gieczu, w którym stanowisko kierownika objął doc. dr Bogdan Kostrzewski.

Znaczenie postaci

Bogdan Kostrzewski to człowiek niezwykle zasłużony dla polskiego muzealnictwa. Będąc propagatorem i popularyzatorem archeologii, przyczynił się do rozwoju tej pięknej dziedziny wiedzy. Kierował wyprawami naukowymi, ewakuował zabytki archeologiczne z dewastowanych muzeów, tworzył wystawy, organizował wykłady i prowadził działalność naukową. Za swoje zasługi został uhonorowany wieloma odznaczeniami. Dla mieszkańców gminy Dominowo jest jednak kimś więcej – człowiekiem, dzięki któremu otoczono opieką zabytkowy zespół osadniczy w Gieczu, utworzono pierwszy w Wielkopolsce Rezerwat Archeologiczny dostępny dla społeczeństwa i stanowiący wymowny pomnik dziejów i kultury naszego narodu i państwa. Dzięki swym odkryciom wypromował Giecz, Grodziszczko (tak lokalna ludność nazwała teren dawnego grodu) i okolice. Przyczynił się do poszerzenia bazy zabytkowej architektury romańskiej. Rozpoczął działalność edukacyjną, która do dziś jest przez muzeum prowadzona nie tylko dla miejscowych szkół, ale także dla innych, przyjeżdżających do Giecza z całej Polski.Charakter działalności Bogdana Kostrzewskiego najlepiej oddaje jego przesłanie – testament ideowy, w którym mówił: „Badania archeologiczne nie mogą być celem same w sobie, a ich wyniki nie powinny pozostawać jedynie w postaci opracowań naukowych, lecz powinny być prezentowane w formie wystaw czy wykładów. Muzea, zwłaszcza duże, choć są placówkami naukowo-badawczymi, są powołane równocześnie do upowszechniania wiedzy z zakresu kultury i nauki. Wystawy służą nie tylko tej idei, ale także wdrażaniu społeczeństwa do poszanowania i ochrony zabytków, gdyż ono musi znać ich wartość, aby móc je skutecznie chronić.”Idea Bogdana Kostrzewskiego do dziś nie straciła na aktualności. Kolejne pokolenia uczą się szacunku dla przeszłości, uświadamiają sobie potrzebę jej poznawania. Kolejne pokolenia pochylają głowę także przed tymi, którzy, jak Bogdan Kostrzewski, ochronie naszego dziedzictwa narodowego poświęcili swoje życie.