Pochodzenie
Józef Rufin Wybicki urodził się 29 września 1747 roku w Będominie na Kaszubach pod Kościerzyną na Pomorzu Gdańskim. Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Rogala. Był synem sędziego ziemskiego Piotra Mirachowskiego, właściciela kilku miejscowości w powiecie kartuskim oraz Konstancji z Lniskich. Miał siedem sióstr z czego cztery wstąpiły do klasztoru i jednego brata, który został księdzem. Najstarsza wzmianka dotycząca Będomina pochodzi z 1284 roku. W ręce Wybickich miejscowość ta przeszła w 1740 roku, a zakupił ją ojciec, Piotr Wybicki. Wybicki dbał o rozwój Będomina, wprowadzając nowoczesne metody gospodarowania.
Edukacja
Józef będąc sześcioletnim chłopcem rozpoczął naukę pod okiem stryja Franciszka Wybickiego. Następnie Wybicki nauki pobierał w kolegium jezuickim w Starych Szkotach pod Gdańskiem w latach 1755 – 1762. Następnie poświęcił się zawodowi palestranta, czyli prawnika. Rozpoczął praktykę w kancelarii grodzkiej w Skarszewach. Był tak żądny głębszej wiedzy prawniczej, że w 1756 roku opuścił Pomorze i przeniósł się do Poznania.
Etapy działalności
Z Będomina w świat
Wybicki prowadził bardzo ruchliwe życie, często odbywał podróże, wielokrotnie zmieniał miejsce pobytu – dobrowolnie lub w wyniku zaistniałych okoliczności, które w burzliwej epoce powstań i wojen zmieniały się jak w kalejdoskopie. Kiedy Wybicki ma już za sobą naukę i praktykę sądowniczą, udaje się do Poznania. Tutaj powoli się wybijał w życiu publicznym jako publicysta, działacz polityczny i dramatopisarz. W latach 1767 – 1768 posłował na sejm. Wystąpił z protestem przeciwko aresztowaniu polskich senatorów przez Rosjan, za co otrzymał nakaz aresztowania. Dlatego chcąc uniknąć aresztowania ukrywał się w Warszawie, potem na prowincji, a następnie wstąpił do konfederacji barskiej. Potem przebywał na misji w Prusach. Wybicki w 1772 roku był sekretarzem wojewody poznańskiego, Antoniego Jabłonowskiego i jego współpracownikiem we Wiedniu. Po dłuższym zaangażowaniu się w sprawy polityczne w konfederacji barskiej, powrócił do pracy w sądownictwie wielkopolskim.
Powstanie Hymnu Narodowego
Powstanie Pieśni Legionów związana jest generałem Henrykiem Dąbrowskim, kiedy to legioniści Dąbrowskiego byli wykorzystywani do tłumienia oporu francuskiej ludności wobec nowych, demokratycznych porządków. W lipcu 1797 roku legiony Dąbrowskiego zostały skierowane do Reggio we Włoszech. Tam też, Wybicki, który wówczas był na emigracji, został wysłany przez Franciszka Bassa, działacza tzw. „Polskich uchodźców”. Wybicki od razu przyjął tam funkcję szefa propagandy przy Dąbrowskim. Przypuszczalnie wtedy, w niewyjaśnionych okolicznościach, powstały słowa Pieśni Legionów Polskich we Włoszech. Ustalenie szczegółów powstania słów Mazurka Dąbrowskiego jest dziś niemożliwe. Ogromną rolę odegrała niepowtarzalna atmosfera panująca w mieście, gdzie podczas parady Wybicki wzruszał się widokiem polskich żołnierzy paradujących ulicami Reggio.
Wybicki w Manieczkach
Józef Wybicki, choć urodził się w Będominie to uważał się za Wielkopolanina, gdyż tam spędził większość swojego życia. Dwukrotnie się żenił się z Wielkopolankami. Pierwszy raz z Kunegundą Drwęską w Margoninie, lecz szybko owdowiał. Wybicki postanowił osiąść na stałe na wsi w Wielkopolsce, a do rodzinnego Będomina nie zamierzał wracać, bowiem był on już pod zaborem pruskim. Zdecydował, że dobra rodzinne sprzeda i kupi majątek w Wielkopolsce. Drugi raz ożenił się w 1781 roku. Poślubił 15-letnią wówczas Esterę Wierusz-Kowalską. Od tego momentu rozpoczęły się dla niego lata szczęścia rodzinnego, w dodatku we własnym dworze. 21 czerwca 1781 roku Wybicki zakupił dobra ziemskie Manieczki oraz posiadłość Psarskie. Były to dwie wsie między Kościanem a Śremem. Później dokupione zostały i dołączone do majątku pobliskie Przylepki oraz Boreczek. Na gruntach Przylepek istniała osada, którą Wybicki zlikwidował i utworzył zamiast niej Folwark Esterpole oraz wieś Holendry. Nazwa Esterpole pochodzi na cześć imienia jego żony. W pozyskanej majętności prowadził sielskie życie aż do samej śmierci, ale z przerwą w latach 1794 – 1807, kiedy własność została skonfiskowana przez rząd pruski za aktywny udział w powstaniu kościuszkowskim. W czasach, kiedy zamieszkiwał w Manieczkach, bardzo dobrze gospodarzył swoim majątkiem. Zajmował się budową dworku, pilnował żniw, zakładał gospodarstwo rybne, sad, troszczył się zbyt miodu itp. Oprócz tych codziennych zajęć gospodarczych Wybicki zajmował się kopaniem stawów rybnych, studni. Budował dworek, kaplicę-rotundę z cegły. Czas wolny od zajęć gospodarczych Wybicki przeznaczał na utrzymywaniu bliskich kontaktów z krewnymi i dbaniu o przyjacielskie stosunki z bliższymi i dalszymi sąsiadami. Okres spędzony przez niego w Manieczkach był okresem rozkwitu talentu pisarskiego Józefa Wybickiego. Dużą część czasu poświecił na czytelnictwo, dramatopisarstwo, publicystykę, pamiętnikarstwo, a także na amatorskie przedstawienia teatralne po dworach sąsiedzkich, których był autorem i głównym aktorem. Efektem prac twórczych była m. in. komedia „Kulig” czy dramat „Zygmunt August”. Wybicki pisał komedie, dramaty, wiersze, pieśni i cztery opery: „Pasterkę zabłąkaną”, „Kmiotka”, „Samnitę” i „Ojczyznę”. Wybicki nazywał Manieczki swym ukochanym zakątkiem. Tutaj z czasem powiększyła się rodzina Wybickich. Na świat przyszło troje dzieci: wpierw urodziła się córka Teresa, a później dwaj synowie – Łukasz Aleksander oraz Józef Ksawery. Wychowywali się w zaciszu domowego ogniska w spokoju i miłości. Jednak wszystko, co dobre, zwykle ma swój koniec. Pierwszym takim symptomem nagłej odmiany losu był wybór Wybickiego w 1784 roku na posła na sejm a potem wybranie go, jako delegata Poznania na sejm. Kiedy słuchy chodziły na temat kolejnego rozbioru Polski, Józef wyjechał do Warszawy, sprowadził też tam swoją rodzinę a swój majątek postanowił oddać w dzierżawę. Gdy dokonano rozbioru, Prusacy odebrali Wybickiemu majątek i skazali na karę śmierci za udział w powstaniu kościuszkowskim. W związku z tym Wybicki musiał emigrować. Był w Legionach Polskich we Włoszech, dla których napisał słowa Mazurka Dąbrowskiego. W 1807 roku Wybicki wrócił do Wielkopolski, gdzie organizował powstanie. Na mocy dekretu Napoleona I, odzyskał swój majątek i wraz z rodziną wrócił do Manieczek. Niestety rzadko tam bywał ze względu na polityczne obowiązki. W 1812 roku zmarł starszy z synów Wybickiego, a on sam w obliczu klęski Napoleona, musiał ponownie opuścić rodzinę. Powrócił w 1814 roku z chwilą utworzenia Księstwa Polskiego. Rozpoczął pracę w jego władzach w Warszawie. Ciągła tęsknota za rodziną spowodowała, że w 1821 roku Wybicki podał się do dymisji i wrócił do Manieczek.
Śmierć i pochówek
Józef Wybicki zmarł w marcu 1822 roku w wieku 75 lat w swym dworze w Manieczkach. Został pochowany skromnie i cicho w Brodnicy, ze względu na to, że w Manieczkach nie było ani kościoła ani cmentarza. Dwa lata później zmarła również jego żona Estera i została pochowana razem z mężem i starszym synem. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, powstała w Poznaniu inicjatywa stworzenia panteonu wybitnych Wielkopolan. Wystąpił z nią proboszcz parafii przy kościele św. Wojciecha w Poznaniu, ksiądz Bolesław Kościelski. W 1922 roku ukonstytuował się Komitet Budowy Grobów Zasłużonych. Na mocy prawa, prochy Wybickiego zabrano z grobu w Brodnicy i złożono w krypcie św. Wojciecha, w specjalnie wykonanym na tę okazję sarkofagu. Pusty grób w Brodnicy istnieje do dzisiaj. Do roku 1842 osada była własnością Wybickich. Niestety Manieczki zaczęły podupadać, gdyż ostatni z rodu Wybickich nie angażował się do pracy na roli. Dwór niebawem spłonął, a cały majątek ostatecznie przejął gen. Dezydery Chłapowski z Turwi.
Znaczenie postaci
Józefa Wybickiego możemy zaliczyć do najwybitniejszych polskich humanistów epoki Oświecenia. Pracował jako prawnik i dyplomata. Zajmował się publicystyką, poezją i dramatopisarstwem. Uczestniczył w reformach Komisji Edukacji Narodowej, ale największe zasługi położył jako działacz polityczny, patriota zaangażowany w wiele trudnych spraw przełomu XVIII i XIX wieku, wywierając znaczący wpływ na losy narodu i Polaków. Nam najbardziej utkwi w pamięci jego pieśń napisana dla Legionów Polskich, która później stała się Hymnem Narodowym.