Pochodzenie
Jan Baier urodził się 4 marca 1926 roku w Trzcielinie w powiecie poznańskim. Jego ojciec, również Jan, pochodził z robotniczej rodziny z Lwówka Wielkopolskiego. Był specjalistą w zarządzaniu majątkiem ziemskim. Matka Kazimiera z domu Kostrzewska pochodziła z Pogorzeli. Jan był najmłodszy z rodzeństwa. Miał trzy siostry: Urszulę, Mieczysławę oraz Barbarę.
Dzieciństwo i edukacja
W roku 1931 jako sześciolatek podjął naukę w Szkole Powszechnej w Trzcielinie, następnie w kolejnych latach uczył się w Otuszu, niedaleko Nowego Tomyśla. Edukację na poziomie szkoły powszechnej ukończył w 1939 roku, w Buku. W dzieciństwie pasjonował się przyrodą, a także brał aktywny udział w działalności harcerstwa polskiego, z czego był zawsze bardzo dumny. W roku 1939 dostał się do Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu lecz wybuch drugiej Wojny Światowej spowodował, że musiał zrezygnować z edukacji. Jako czternastoletni chłopiec był zmuszony do ciężkiej pracy w Otuszu. Po wojnie, w roku 1947 ponownie rozpoczął edukację w Gimnazjum w Nowym Tomyślu. Niestety został powołany do służby wojskowej w Białymstoku i tam zaczął naukę w jednym z białostockich liceów, gdzie w 1949 roku zdał maturę o profilu matematyczno-przyrodniczym.
Studia
Kolejnym etapem edukacji było podjęcie studiów na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego o profilu agronomicznym. Tam Jan Baier został przydzielony do pierwszej grupy, gdzie od razu zdobył wielką przychylność kolegów i koleżanek zostając starostą grupy. Na podstawie wspomnień Pani Marii Ciemniewskiej można stwierdzić, iż Jan Baier imponował swoją wiedzą fachową, którą dzielił się życzliwie i zawsze służył radą. W grupie, której przewodniczył Baier, panowała zawsze bardzo miła i pogodna atmosfera. Dbał o członków grupy podczas wykonywania czynów społecznych (pomoc przy budowaniu nowego akademika oraz budynku dla Technologii Żywności). Pierwszą praktykę studencką odbył w majątku hodowli ziemniaka w Słowotówkach koło Pucka, a decydującą o uzyskaniu dyplomu inżyniera realizował w Oleśnicy, w powiecie chodzieskim. Powierzono mu funkcję kierownika. Odpowiedzialny był za gospodarowanie powstałym dwa lata wcześniej zakładem rolnym, o powierzchni siedmiuset hektarów. Baier otrzymał wyróżniającą ocenę praktyki za wzorowe kierownictwo zakładem, a tytuł inżyniera agronomii otrzymał 23 lutego 1953 roku. Kilka lat później, w 1966 roku uzyskał tytuł magistra ekonomiki w Katedrze Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu.
Co pięć lat od ukończenia studiów organizowane były zjazdy studenckie, w których uczestniczyła większość dawnych koleżanek i kolegów. W 1962 roku powstało Stowarzyszenie Absolwentów, którego Jan Baier został jego prezesem i sprawował tę funkcję do końca swego życia, przez 39 lat. Był jednym z głównych organizatorów zjazdów absolwentów, które często odbywały się właśnie w Manieczkach. Temu zaangażowaniu poświęcał wiele czasu i swojej aktywności, zawsze mając na uwadze integrację środowiska rolniczego.
Etapy życia i działalności
Rodzina
Po ukończeniu studiów wśród kolegów i koleżanek nastąpił okres zakładania rodzin. Również Jan Baier, w 1953 zawarł związek małżeński z pochodzącą z Wolsztyna Marią Olszewską, z wykształcenia bibliotekarką. Miał wielkie szczęście, gdyż była wspaniałą żoną, matką, panią domu i gospodynią. Była wielkim wsparciem dla swego męża w każdym jego działaniu. Mieli pięcioro dzieci. Trzech synów: Grzegorza, Jana i Stanisława, którzy podobnie jak ojciec zostali inżynierami rolnictwa. Córki Krystyna i Maria ukończyły studia humanistyczne.
Początki PGR
Pierwszą pracę jako główny agronom podjął 15 stycznia 1953 roku w Strzelcach Wielkopolskich. Jednak nie pracował tam długo. Rok później, kiedy zaczęły powstawać Państwowe Gospodarstwa Rolne, Jan Baier został zatrudniony na stanowisku zastępcy dyrektora do spraw produkcji w Zjednoczeniu PGR Chodzież-Szamotuły. Już w 1956 roku został skierowany do stworzenia pierwszego w Polsce Inspektoratu PGR w Obornikach Wielkopolskich, gdzie pełnił funkcję dyrektora. Efekty jego działalności i sposób zaangażowania w wykonywaną pracę doprowadziły do otrzymania awansu na stanowisko kierownika Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu w latach 1959-1960.
Manieczki
Najważniejszą, jak okazało się później, decyzją w życiu Jana Baiera było podjęcie pracy w Manieczkach. Od października 1960 roku postanowiono utworzyć właśnie w Manieczkach, pierwszy w Polsce Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych, którego został dyrektorem. Kombinat, który organizowany był na wzór jugosłowiański, był rozwiązaniem bardzo nowatorskim w tamtych czasach. Zdobyte wcześniej doświadczenie Baiera przyczyniło się do stworzenia gospodarstwa rolnego z bardzo szeroką infrastrukturą, wysokim poziomem przetwórstwa spożywczego, nowoczesną technologią oraz programem agronomicznym. Wszystko to wzbogacone zostało o rozwiniętą bazę dydaktyczną, placówki usługowe i handlowe. Poprawiał warunki mieszkaniowe budując nowe mieszkania i modernizując stare. Kombinat kierowany przez Baiera stał się ceniony i uznany zarówno w Polsce jak i w Europie. Dyrektor Baier miał talent doboru kadry pracowników, którzy razem z nim wprowadzali innowacje w produkcji i organizacji pracy. Wiele takich rozwiązań zaczęto stosować także w innych gospodarstwach rolnych. Osiągane rezultaty produkcyjne były tak zdumiewające, że o Kombinacie w Manieczkach szeroko mówiono np. w zagranicznych stacjach hodowlanych. Jan Baier był osobą, przed którą nie było rzeczy niemożliwych. Potrafił przezwyciężać wszelkie problemy zawsze realizując założone cele. Był człowiekiem bardzo zdyscyplinowanym. Wymagał wiele od siebie, ale również od współpracowników. Wspólnie, stale wprowadzali nowości technologiczne w Manieczkach. Warto dodać, iż Jan Baier bardzo dbał o dobro pracowników oraz mieszkańców Manieczek gwarantując im korzystne rozwiązania socjalne. Ponadto Baier współpracował z Akademią Rolniczą w Poznaniu oraz Szkołą Rolniczą w Grzybnie. Studenci z Poznania i kraju oraz uczniowie technikum w Grzybnie zjeżdżali do Manieczek na praktyki prowadzone przez niego oraz jego współpracowników. Dzięki tak licznym sukcesom, Jan Baier otrzymał funkcję prezesa Zrzeszenia PGR w Poznaniu, którą piastował przez ponad 10 lat od 1981 roku do 1992. Jako dyrektor Kombinatu w Manieczkach przepracował ponad 30 lat – do 31 marca 1991 roku.
Pasje Hodowlane
Jan Baier miał wiele różnych zainteresowań związanych hodowlą roślin. Jedną z pasji była uprawa kukurydzy, którą podjęto w Manieczkach w latach 1972-1974. Prowadzono doświadczenia na dwunastu odmianach kukurydzy w celu odnalezienia i wyhodowania najlepszych odmian. Dla celów popularyzacji tej uprawy Baier stworzył Klub Producentów Kukurydzy następnie Związek Regionalny i ostatecznie został prezesem Wielkopolskiego Związku Producentów Kukurydzy. Ponadto zajmował się w szczególności hodowlą bydła i wprowadzaniem ich nowych ras. Był autorem oraz współautorem licznych opracowań, patentów oraz wynalazków doskonalących i ułatwiających hodowlę. Był również pomysłodawcą grantu „Agrometeorologiczna i teledetekcyjna osłona rolnictwa”, dzięki któremu Akademia Rolnicza otrzymała system odbioru zdjęć satelitarnych „Meteosat”. Trafność przewidywania pogody była również pomocna podczas planowania hodowli różnych upraw.
Działalność Społeczna
Nie tylko samą hodowlą zajmował się Jan Baier. Był bardzo zaangażowany w działalność społeczną w Manieczkach i w Poznaniu. Oprócz prezesury Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Rolniczej w Poznaniu był również prezesem Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Rolnictwa w Poznaniu. Z jego inicjatywy oraz przy udziale Stowarzyszenia ufundowany został pomnik siewcy dłuta Marcina Rożka, który został odsłonięty przez niego samego przed gmachem Akademii Rolniczej w Poznaniu w 1979 roku. Miniatura siewcy stała się „rolniczym oskarem”, nagrodą dla najlepszych rolników
w Wielkopolsce. Dzięki Baierowi powstało Muzeum Akademii Rolniczej w Poznaniu, w którym gromadzono pamiątki po wybitnych profesorach oraz absolwentach. Otwarcie muzeum miało miejsce 15 grudnia 1997 roku w Kolegium Rungego.
Kolejną wielką troską Jana Baiera było utrwalanie pamięci wybitnych postaci ziemi wielkopolskiej. Wychowanemu w rodzinie o głębokich i mocnych wartościach patriotycznych, zależało na kultywowaniu pamięci historycznej. Wierzył, że można niej czerpać zarówno w wymiarze regionalnym jak i ogólnopolskim. Jedną z największych inicjatyw jaką podjął się było utworzenie muzeum poświęconego pamięci twórcy Mazurka Dąbrowskiego, gen. Józefa Wybickiego, związanego z Manieczkami i ziemią śremską. Przez wiele lat starał się, aby jego koncepcja została zaakceptowana i zrealizowana. Wreszcie w listopadzie 1978 roku w Pałacu w Manieczkach zostało otwarte Muzeum im. Józefa Wybickiego. W tym miejscu były organizowane liczne spotkania patriotyczne i rocznicowe. W 1990 roku dzięki swojemu zaangażowaniu w działalność patriotyczną Baier zostaje prezesem oddziału Wielkopolskiego w Manieczkach, Stowarzyszenia Miłośników Tradycji Mazurka Dąbrowskiego.
Następną wartą uwagi działalnością Jana Baiera była renowacja zabytków na terenie PGR oraz na terenie gminy Brodnica. Do jego zasług należy rekonstrukcja 14 pałaców i dworków czy renowacja kilku parków. Ponadto zainicjował budowę czterech szkół podstawowych i Technikum Rolniczego w Grzybnie. Miał też wielki udział w budowie kościoła w Manieczkach. Opiekował się wieloma świątyniami, w tym szczególnie kaplicą Józefa Wybickiego
w Manieczkach. Z Jego inicjatywy wybudowano cmentarz w Manieczkach. W parkach stawiał pomniki i tablice okolicznościowe m. in. Henryka Dąbrowskiego oraz Dezyderego Chłapowskiego. Za swoje działania był wielokrotnie wyróżniany nagrodami Ministra Kultury i Sztuki I i II stopnia.
Inną, bardzo istotną działalnością Jana Baiera, była prowadzona na wysokim poziomie działalność ekologiczna. Także z Jego inicjatywy powstały cztery oczyszczalnie ścieków, założono dwieście hektarów stawów rybnych, dzięki czemu krajobraz gminy stał się czystym terenem bogatym w populację ptaków. Również ważnym punktem w jego życiu było coroczne organizowanie „Corsa kwiatowego” oraz wystaw hodowlanych i roślinnych w latach 1964-1991.
Po przejściu na zasłużoną emeryturę w roku 1991, po latach intensywnej pracy i wysiłku twórczego, poświęcił się życiu rodzinnemu, kontynuując działalność publicystyczną i społeczną, będąc organizator wielu spotkań o charakterze patriotycznym. Dostrzegał zmiany polityczne zachodzące w kraju i regionie po 1989 roku. Obserwował i analizował je, lecz doskonale wiedział, że czas Jego aktywności minął i należy rozpocząć budowę nowego ładu, także w rolnictwie. Był człowiekiem szybko oceniającym sytuację, trzeźwo i krytycznie podchodzącym do różnych wyzwań, które podejmował z niebywałą trafnością. Wiele z tych działań przerwało do dziś, a autorem ich był właśnie Jan Baier.
Śmierć
Jan Baier zmarł niespodziewanie 23 kwietnia 2001 roku. Pochowany został w Manieczkach 26 kwietnia 2001 roku. Odbyła się tam uroczystość pogrzebowa, którą prowadził biskup Zdzisław Fortuniak w asyście ośmiu kapłanów. Kompania Wojska Polskiego trzymała wartę przy trumnie i nad mogiłą oddała salwy honorowe. Jan Baier został pożegnany przez rodzinę, przyjaciół oraz liczne delegacje współpracowników, przedstawicieli świata nauki i kultury, duchowieństwa i tłumnie przybyłą miejscową społeczność.
Sukcesy działalności zawodowej i społecznej:
• Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi;
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski;
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski;
• Medal Edukacji Narodowej;
• Medal Wojewody Poznańskiego „Ad perpetuam Rei Memoriam”;
• Odznaka Honorowa Miasta Poznań;
• Złota Odznaka „Opieka nad zabytkami”;
• Złota Odznaka NOT;
• Wielkopolanin roku 1972;
• Sześciokrotnie nagrodzony przez Ministra Kultury w kategorii „Działalność na rzecz kultury i dziedzictwa narodowego”.
Pasje literackie
Jan Baier oprócz tego, że był wybitnym rolnikiem oraz cenionym działaczem społecznym, przez lata rozwijał swoje pasje literackie. Jest autorem ponad 20 książek oraz broszur. Do najważniejszych możemy zaliczyć:
• „Historia i zabytki w Kombinacie Państwowych Gospodarstw Rolnych” – 1987;
• „Zatrzymać degradację środowiska” – 1988;
• „Dzieje Manieczek: od osady prasłowiańskiej do Kombinatu PGR” – 1990;
• „Iść przez życie” – 1990;
• „Ziemia, organizacja, ludzie” – 1990
• „Nasze rolnicze drogi” – 1992;
• „Symbole rolniczej pracy” – 1995;
• „Jeszcze Polska nie umarła: w dwusetną rocznicę powstania hymnu narodowego” – 1997;
• „Wspomnienia poznańskiego rolnika” – 1997;
• „Pamięci bohaterów” – 1998
• „Pamięci bohaterów: 200 lat „Mazurka Dąbrowskiego”- 1999;
• „Wielkopolscy rolnicy 1948-2000: absolwenci poznańskich uczelni rolniczych” – 2000;
• „Zabytki Manieczek i parki”
• „Ślady życia”
• „Miejsce i działalność Józefa Wybickiego”
• „Ochrona środowiska Manieczki”
• „Muzeum Józefa Wybickiego”
• „Powstańcy Wielkopolscy w Manieczkach”
Pisał również artykuły do wielu czasopism m.in. „Agropol”, „Gazeta Śremska”, „Przegląd Wielkopolski”, „Gazeta Poznańska”, „Głos Wielkopolski” oraz „Tygodnik Śremski”. Był także autorem „pogodynek” wydawanych w „Wielkopolskim Kalendarzu Rolniczym”.
Znaczenie postaci
Jan Baier był wybitną postacią wielkopolskiego rolnictwa. Był rolnikiem z powołania, a ziemia była dla niego pasją i jego wielką miłością. Stworzył pierwszy w Polsce Kombinat PGR w Manieczkach wraz z którym wybudował kompleks socjalny. Był Inicjatorem wielu ważnych przedsięwzięć, które miały istotny wpływ na rozwój polskiego rolnictwa. Dbał o pałace, parki i pomniki, którym przywracał dawną świetność. Był wielkim patriotą. Zdobywca wielu nagród i wyróżnień dzięki wielodziedzinowej działalności. Publicysta i autor wielu pozycji literackich.
Źródła:
Informacje na temat Jana Baiera pochodzą głównie z wywiadu z córką, Panią Marią.
Dodatkowych informacji udzieliła druga córka, Pani Krystyna oraz koleżanka Jana Baiera ze studiów Pani Maria Ciemniewska
