Dzieciństwo. Rodzina.
Józef Horst urodził się 22 marca 1914 r. we wsi Zakrzewo w powiecie złotowskim w Wielkopolsce (dawny zabór pruski). Jego ojcem był polski chłop Antoni Horst, zaś matką Gertruda z domu Brzostowicz. Miał liczne rodzeństwo: dziewięciu braci (m.in. Leon, Stanisław, Antoni, Marian, Edmund, Czesław) i dwie siostry. W domu rodzice dbali o zachowanie poczucia patriotyzmu i wierności ziemi ojczystej.
Po traktacie wersalskim ziemia zakrzewska należała do Niemiec. Mimo że wielu jej mieszkańców opuszczało domy, by zamieszkać w Polsce, rodzina Horstów pozostała na tych terenach wierna ideałom polskości i szerzącemu się nurtowi patriotycznemu za sprawą ówczesnego proboszcza Zakrzewa, księdza Bolesława Domańskiego.
Edukacja i kariera zawodowa
Józef Horst początkowo uczęszczał do niemieckiej szkoły w Zakrzewie, a od 1926 r. języka polskiego uczył się w Polsko-Katolickim Towarzystwie Szkolnym. Rodzice Józefa starali się, w miarę swoich możliwości finansowych, wysyłać dzieci do szkół w Polsce. Józef wyjechał w 1928 r. do Polski uczyć się w Seminarium Nauczycielskim w Bydgoszczy, po ukończeniu którego został nauczycielem.
W latach 1933-1934 odbywał praktykę nauczycielską w Szkole Powszechnej, w Międzylesiu koło Warszawy. Po ukończeniu praktyki otrzymał propozycję pozostania w Międzylesiu, ale zdecydował się na powrót na tereny ziemi złotowskiej, gdzie podjął pracę w szkole we wsi Święta.
Z ogromnym zaangażowaniem organizował polskie drużyny harcerskie w miejscu swojej pracy, czyli na terenie Niemiec. Z zamiłowania był działaczem młodzieżowym, wyróżnił się krzewieniem polskości wśród dzieci i młodzieży
W 1936 r. został mianowany harcmistrzem i prowadził działalność w Złotowie, Zakrzewie, Buczku Wielkim, Głomsku i wielu innych wsiach. Dwa lata później władze niemieckie odmówiły mu prawa do nauczania na terenach pogranicza. Związek Polaków w Niemczech skierował go do pracy nauczycielskiej wśród emigracji polskiej w Westfalii. Józef Horst również na tych terenach organizował polskie harcerstwo.
II wojna światowa
II wojna światowa okazała się tragiczna dla całej rodziny Horstów.
Aresztowania
Niemcy aresztowali nie tylko Józefa, ale również jego dwóch braci – Edmunda i Stanisława. Józef Horst po zwolnieniu z więzienia został wcielony do Wehrmachtu, zaś jego braci wywieziono do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. Gdy wybuchła wojna, wysłany został do Narwiku przeciwko aliantom i walczącej tam polskiej brygadzie.
Kategorycznie odmówił walki.
Narzeczoną Józefa Horsta, Irenę Groblecką (nauczycielkę języka polskiego) aresztowano i zesłano do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck. W tym czasie bracia Józefa: Tadeusz, Marian i Ignacy zostali powołani do Wehrmachtu, a kolejny z braci – Antoni – został aresztowany.
Józef Horst podczas trzydniowego urlopu z wojska i Irena Groblecka, zwolniona wtedy z obozu, pobrali się w 1940 r. w Dortmundzie.
Więzienie i proces
W 1941 r. Józef Horst został aresztowany i osadzony w więzieniu w Dortmundzie, a następnie w Tegel w Berlinie. W tym samym roku urodziła się jego córka Krystyna.
10 grudnia 1942 r. w tajnym procesie o zdradę stanu, Józef Horst został osądzony przez doraźny sąd wojskowy i skazany na karę śmierci. W styczniu 1943 r. po raz ostatni widział się z żoną i córką. 2 lutego 1943 r. został przewieziony do więzienia w Brandenburgu, gdzie 3 lutego 1943 r. wykonano wyrok śmierci – został stracony przez ścięcie toporem.
Znaczenie postaci
Rodzina Horstów może być przykładem losów Polaków ze Złotowszczyzny. Opisywany Józef Horst został zamordowany przez Niemców, dwaj jego bracia zginęli w obozach koncentracyjnych, a trzech innych siłą wcielono do Wehrmachtu. Dwóch braci uniknęło prześladowań, gdyż przed 1939 r. uciekło do Polski przez tzw. zieloną granicę.
Józef Horst był bohaterem już w swoich czasach, nie bał się demonstrować swojej polskości, a swoim entuzjazmem zarażał innych. Nieoceniony jest również jego wkład w rozwój harcerstwa na terenie Złotowszczyzny.
22 listopada 1971 r. jego imieniem nazwano Szkołę Podstawową nr 138 z oddziałami integracyjnymi w Warszawie. Szkoła ta przyznaje nagrodę swojego patrona od 3 lutego 1973 r.
Hm. Józef Horst jest bohaterem 4 Drużyny Starszoharcerskiej z Zakrzewa – drużyna nosi jego imię i nazwisko w nazwie.
Bibliografia
1.Forecka Anna, Polski mur, Piła 2003 r.
2. Lehr Helena, Osmańczyk Edmund, Polacy spod znaku Rodła, Warszawa 1972 r.
3. Ziemia złotowska pod red. Wojciecha Wrzesińskiego, Gdańsk 1969 r.
4. Źródła internetowe:
– biogram na stronie Szkoły Podstawowej nr 138 z Oddziałami Integracyjnymi im. Józefa Horsta w Warszawie (http://sp138.edupage.org/about/?subpage=1 13.04.2015r.)
– strona społeczności miejscowości Święta (https://www.facebook.com/Swieta.Schwente 13.04.2015r.)