Młodość i życie dorosłe

Stanisław Niewitecki był kolekcjonerem monet i medali mających wartość zabytkową. Był znawcą numizmatów, specjalistą badającym i opisującym dawne monety. Urodził się 26 kwietnia 1904 roku w Gołańczy koło Wągrowca. Rodzice Jego to Kazimierz i Maria Magdalena zd. Zeidler. Ojciec był rzemieślnikiem.

W 1918 r. ukończył szkołę ludową w Gołańczy, a w 1921 r. Miejską Szkołę Handlową w Bydgoszczy. Praktykę zawodową odbywał w Banku Ludowym w Gołańczy. Od roku 1922 pracował w Banku M. Stadthagena Sp. Akc. w Bydgoszczy. Był likwidatorem tego banku w 1932 roku. Do 1939 roku pełnił funkcję zarządcy jego masy konkursowej. W 1937 roku uruchomił w Bydgoszczy pionierską wytwórnię chleba szwedzkiego pn. „Chleb szwedzki, S-ka z o.o.” produkującą 6 gatunków sucharów /m.in. również chleb Grahama/, głównie dla marynarki polskiej i dla firmy Pakulscy w Warszawie. Prowadził ją do września 1939 r. W latach 1938-1939 był ponadto dyrektorem fabryki „Kauczuk” w Bydgoszczy. Po wybuchu wojny Stanisław Niewitecki jako starszy strzelec dotarł w poszukiwaniu swej jednostki wojskowej pod Warszawę. Po powrocie, na wiadomość o bestialstwach popełnionych przez Niemców w Bydgoszczy, schronił się u rodziców w Gołańczy. W grudniu wraz z nimi został wysiedlony do Zamościa. W Zamościu pracował w fabryce wódek J.Ostera. Niemieckie nazwisko właściciela i doskonała znajomość języka niemieckiego pozwalała Niewiteckiemu jako pełnomocnikowi Ostera na pozyskiwanie surowców. Fabryka część swoich dochodów przekazywała na zaopatrzenie oddziałów Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Gdy Niemcy wpadli na trop tej działalności, Oster zdołał zbiec, a Niewitecki został aresztowany i osadzony w maju 1942 r. na zamku lubelskim. Był torturowany przez 10 dni, ale nikogo nie wydał. Więzienie opuścił 17 maja 1943 r. Ukrywał się w Warszawie. Brał udział w powstaniu warszawskim służąc w Obronie Cywilnej. Po upadku powstania został wywieziony do obozu w Spellen nad Renem, skąd około 20 października 1944 r. zdołał uciec wykorzystując zamieszanie spowodowane wielkimi nalotami samolotów alianckich. Do stycznia 1945 r. ukrywał się jako robotnik w Warszawie z fałszywymi dokumentami. W styczniu 1945 r. wraca do wyzwolonej Bydgoszczy i ponownie uruchomił Fabrykę Sucharów – Chleb Szwedzki, której dyrektorem był do 30 września 1946 r. Fabryka pracowała wówczas wyłącznie na potrzeby 2. Armii Wojska Polskiego.

W latach 1945 -1948 był właścicielem wytwórni mydła i proszków do czyszczenia „Albus ” w Bydgoszczy. W końcu 1945 roku zorganizował też spółkę budowlano-transportową „Granitoport” z siedzibą w Szczecinie i oddziałami w Bydgoszczy, Gdańsku, Wrocławiu i Warszawie. Był jej głównym udziałowcem. W sezonie spółka zatrudniała około 500 robotników przy budowie dróg /m.in. Tczew –Pruszcz Gdański/, przy odgruzowywaniu i odzyskiwaniu cegły w zniszczonych miastach /Mrągowo, Pasłęk, Braniewo, Bytów, Debrzno i in./, oraz przy rozbiórce zniszczonych mostów i wiaduktów. Po zlikwidowaniu „Granitoportu ” prowadził w latach 1952 -1960 przedsiębiorstwo transportu samochodowego. W roku 1960 Stanisław Niewitecki przeszedł na rentę /zły stan zdrowia/ i poświęcił się pracy społecznej i numizmatyce.

Stanisław Niewitecki był żonaty (od r. 1945) z Wandą Barbarą Zoch (członkiem Armii Krajowej i sanitariuszką w powstaniu warszawskim). Z tego małżeństwa urodziły się 3 córki: Maria (ur. 1945), geolog; Zofia (ur. 1947), historyczka, zamężna z Andrzejem Januszkiewiczem i Jadwiga (ur. 1948), inżynier rolnik, wyszła za Zygmunta Gontarz, oraz dwóch synów: Kazimierz (ur. 1950), magister wychowania fizycznego i Wojciech (ur. 1959).

Praca społeczna

Społecznikiem był już przed wybuchem wojny. Działał w Bydgoskim Towarzystwie Wioślarskim, w Polskim Związku Pływackim, Polskim Związku Narciarskim, Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym, Polskim Związku Filatelistów i Polskim Towarzystwie Archeologicznym. We wszystkich organizacjach działał czynnie, pełniąc w nich różne funkcje. Był też animatorem różnych innych działań społecznych np. odbudowy pomnika Henryka Sienkiewicza. Życiową pasją Stanisława Niewiteckiego była jednak numizmatyka. Duży zbiór monet zagrabili Niewiteckiemu Niemcy w 1939 r. (osławiony nadburmistrz Bydgoszczy Werner Kampe). Odnowiony po wojnie zbiór zawiera monety od okresu piastowskiego. Kolekcja Stanisława Niewiteckiego jest najbogatszą w zbiorach prywatnych pod względem ilościowym jak i jakościowym. Bardzo cenny jest zbiór monet bitych w mennicy bydgoskiej. Niewitecki dwukrotnie zakładał w Bydgoszczy Towarzystwo Numizmatyczne /w 1935 i 1954 roku/. Pełnił w nim różne funkcje, a w latach 1954 -1969 był jego prezesem. Stanisław Niewitecki zgromadził też bogatą bibliotekę numizmatyczną, bogate zbiory banknotów, medali, orderów i ekslibrysów. Część zbiorów znajduje się Muzeum Bydgoskim, które organizuje izbę pamięci Stanisława Niewiteckiego .

Epilog

Stanisław Niewitecki zmarł 5 stycznia 1969 roku w Bydgoszczy. Pochowano go na cmentarzu Nowofarnym ale w 1972 r. przeniesiono go na cmentarz Junikowski w Poznaniu.

Znaczenie postaci

Historię lokalnych środowisk tworzą wszyscy mieszkańcy ale w sposób szczególny czynią to osoby, które w swoim życiu wykonały coś ponadprzeciętnego. W historii Gołańczy o której po raz pierwszy w 1222 roku napisano, że była jedną z 23 wsi płacących dziesięcinę kościołowi cystersów w Łeknie jest wiele postaci których dokonania są ponadprzeciętne. Jedną z nich jest właśnie Stanisław Niewitecki. Jest on zasłużoną postacią dla życia społeczno-kulturalnego. Oddawał się swojej wielkiej pasji, numizmatyce. Znany był z tego, że nigdy nie szczędził własnego czasu ani wysiłku w sumiennym dążeniu do wyznaczonego celu. Był współtwórcą Towarzystwa Numizmatycznego oraz Oddziału Bydgoskiego Polskiego Towarzystwa Archeologicznego. W obu stowarzyszeniach działał do końca życia, mając wpływ na ich popularyzację i rozwój. Niewitecki zgromadził duży zbiór banknotów i monet, które dziś można zobaczyć w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. W 1999 r., w trzydziestą rocznicę śmierci Stanisława Niewiteckiego bydgoscy numizmatycy ufundowali pamiątkową tablicę. Tablicę na ścianie domu przy ulicy Jagielońskiej 2 odsłoniła jego żona. W 2001 r., z okazji 80-lecia poznańskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego wydano okolicznościowy medalion z podobiznami Stanisława i Wandy Niewiteckich. W 2011 r. nazwano jego imieniem jedną z ulic w Bydgoszczy.

Literatura:

1. Wywiad z członkami rodziny Stanisława Niewiteckiego.

2. Wywiad z historykiem panem Andrzejem Wieczorkiem.