Dzieciństwo
Prof. Anna Wolff-Powęska urodziła się w 1941 roku, podczas II wojny światowej. Jej rodzice zostali wówczas wysiedleni z Wielkopolski do Krakowa, po zakończeniu wojny przebywali jakiś czas w Trzemesznie i wrócili do Wągrowca. Tutaj właśnie, w domu przy Placu Paszkowa 24, położonym nad Nielbą (dziś ul. Szeroka przy Rynku), wychowała się Anna Wolff. Jej rodzice – Stefania i Tadeusz Wolffowie mieli w tym miejscu znaną w mieście cukiernię. Pani Anna nie ma rodzeństwa.
Swoje dzieciństwo wspomina jako bardzo szczęśliwe. Wypełnione było wizytami w domach koleżanek i kolegów, zabawami na Rynku, ulicach Wągrowca i nad rzeką Nielbą, która płynęła obok domu. Przyszła pani profesor grała w klipę, w piłkę, jeździła na łyżwach, bawiła się z innymi dziećmi w teatr oraz z wojnę Polaków z Niemcami. Rodzice byli bardzo dobrymi ludźmi, mądrymi i wyrozumiałymi. Pani profesor do dziś z sentymentem wraca do Wągrowca i spotyka się z przyjaciółmi z dzieciństwa.
Edukacja
Dzisiejsza pani profesor swoją edukację rozpoczęła od przedszkola przy ulicy Janowieckiej w Wągrowcu, prowadzonego przez siostry zakonne. W 1948 roku rozpoczęła naukę w Szkole Podstawowej nr 2 w Wągrowcu (obecnie noszącej imię Cystersów Wągrowieckich). Szkołą tą kierował wówczas pan Marian Kurczewski, który popularyzował aktywność sportową wśród uczniów placówki. Trener Włodzimierz Łosiński wprowadził grę w dwa ognie i piłkę ręczną – były to początki tej dyscypliny w Wągrowcu. Anna Wolff znalazła się w reprezentacji szkoły i wraz z nią zdobyła tytuł mistrza województwa poznańskiego oraz reprezentowała województwo na I Ogólnopolskich Igrzyskach w Gdańsku. Pan kierownik Kurczewski potrafił zaszczepić w uczniach pasje sportowe. Pani profesor wspomina, że zdarzało mu się zamknąć szkołę i zabrać uczniów jako kibiców na mecz szkolnej reprezentacji. Ona sama uprawiała w szkole podstawowej wiele dyscyplin, m.in. łyżwiarstwo szybkie i figurowe, biegi, skok w dal i wzwyż. Pani Anna Wolff-Powęska bardzo lubiła szkołę, natomiast, jak sama przyznaje, nie znosiła w niej dyscypliny.
Od 1955 roku pani profesor kontynuowała naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. Powstańców Wielkopolskich w Wągrowcu, gdzie w 1959 roku zdała maturę. Kiedy Anna Wolff wybierała klasę w liceum, zależało jej na nauce łaciny, chciała bowiem studiować medycynę i zostać lekarzem. Jednak już w II klasie LO zaraziła się pasją, której pozostała wierna przez całe życie. Pasją tą jest historia, a przyczyniły się do tego lekcje tego przedmiotu z profesorem Janem Miśkowiakiem. Zainteresowania te zaowocowały wyborem kierunku studiów.
W latach 1959-1964 Anna Wolff studiowała historię na Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i z tą dziedziną związała całe swoje życie. Wyboru tego – jak mówi – nigdy nie żałowała i powtórzyłaby go jeszcze raz. W latach studenckich pani profesor wiele czasu spędzała na górskich wędrówkach, trenowała też judo.
Praca zawodowa
Nauczyciel w szkole podstawowej
Po ukończeniu studiów na uniwersytecie pani profesor rozpoczęła pracę w szkole podstawowej w Poznaniu jako nauczyciel historii i wychowania obywatelskiego. Pracowała tam pięć lat, jednocześnie ucząc w liceach i szkołach wieczorowych. Nie było to jednak to, co chciała robić w życiu. Już wtedy marzyła o pracy naukowej, pisała doktorat i czekała na miejsce w instytucie badawczym.
Praca naukowa
Taka możliwość pojawiła się w roku 1969. Wtedy to prof. Anna Wolff-Powęska rozpoczęła pracę w Instytucie Zachodnim w Poznaniu. Pracowała tam przez 38 lat, do roku 2007, a w latach 1990-2004 pełniła funkcję dyrektora tej instytucji. Instytut zajmuje się szeroko pojętymi stosunkami międzynarodowymi, głównie polsko-niemieckimi, ale także polskimi ziemiami zachodnimi, historią i polityką Niemiec, kwestiami integracji europejskiej i bezpieczeństwa międzynarodowego.
Genezę swojego zainteresowania stosunkami polsko-niemieckimi Pani Profesor wyjaśnia następująco: „Przez całe dzieciństwo i młodość moje pokolenie oglądało filmy o wojnie. Tematyka literatury polskiej to również wojna, martyrologia, obozy. Dlatego, gdy rozpoczęłam studia historyczne, zaczęłam się zastanawiać, jak mogło dojść do wojny, jak to możliwe, że naród niemiecki – ceniący naukę, mądry, o tak wielkiej kulturze dał się skłonić do wojny, poddać manipulacji. W mojej pierwszej książce pisałam o tym, jak nauka pomagała państwu niemieckiemu w ekspansji, pokazywałam proces manipulacji naukowej, zniewolenia umysłów naukowców, którzy dostarczali argumentów naukowych popierających, uzasadniających ideologię hitlerowską.”
Jednocześnie rozwijała się kariera naukowa obecnej pani profesor. W 1970 roku obroniła pracę doktorską ( temat pracy brzmiał; ” Związek Obrony Kresów Zachodnich: geneza i ideologia”), a dziesięć lat później otrzymała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych na Wydziale Prawa i Administracji UAM w zakresie doktryn polityczno-prawnych. Kolejnym etapem na drodze naukowej było uzyskanie tytułu profesora nauk politycznych, wydarzenie to miało miejsce w dniu 16.10.1986 roku. W latach 2007-2013 roku pani profesor była pracownikiem naukowym Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przez ten czas jednocześnie odbywała wykłady na uniwersytetach i innych uczelniach, jeździła na konferencje naukowe w kraju i za granicą, biorąc udział w dyskusjach na tematy, którymi się zajmuje.
Pani profesor w swej pracy naukowej interesuje się stosunkami polsko-niemieckimi, dziejami Europy, cywilizacją europejską, historią myśli politycznej i historią idei. Tym zagadnieniom poświęcona jest większość jej książek i publikacji. Pasję i pracę naukową pani profesor dzieli z mężem, profesorem slawistyki, Eberhardem Schulzem. Są autorami lub współautorami wspólnych publikacji , m.in. „Być Polakiem w Niemczech”. W swej pracy naukowej zajmowali się wspólnie rozwiązywaniem sytuacji konfliktowych. Obecnie pani profesor jest na emeryturze, nadal jednak zajmuje się pracą naukową, jest recenzentem prac magisterskich i doktorskich oraz autorem publikacji naukowych.
Prof. Anna Wolff-Powęska przewodniczy też radzie naukowej Centrum Badań Historycznych w Berlinie. Jest to placówka badawcza Polskiej Akademii Nauk za granicą. Centrum zajmuje się badaniem historycznych i współczesnych aspektów stosunków polsko-niemieckich w kontekście europejskim, z naciskiem na historię w jej powiązaniu z innymi naukami humanistycznymi. Jest członkiem wielu instytucji krajowych i międzynarodowych, rad programowych i naukowych oraz Kapituł, obecnie Kapituły Nagrody Jerzego Giedroycia.
Nagrody
Za swoje osiągnięcia naukowe oraz działania na rzecz integracji i tolerancji Pani Profesor otrzymała wiele nagród i wyróżnień. Oto najważniejsze z nich:
1999 – Nagroda Pracy Organicznej (przyznawana przez Oficynę Wydawniczą „Głos Wielkopolski”)
2000 – tytuł „Honorowego Wągrowczanina A.D. 2000” (przyznawany w drodze plebiscytu przez czytelników „Głosu Wągrowieckiego”)
2003 – nagroda „Giganta” (przyznawana przez redakcję „Gazety Wyborczej”) za „poznański styl pracy”
2004 – Krzyż Komandorski Orderu Odznaczenia Polski (odznaczenie przyznane przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego)
2004 – nagroda za szczególne zasługi w rozwoju stosunków polsko-niemieckich (przyznana przez Ministra Spraw Zagranicznych Włodzimierza Cimoszewicza)
2004 – nagroda za wybitne zasługi dla promocji Polski w świecie (przyznana przez Ministra Spraw Zagranicznych Włodzimierza Cimoszewicza)
2008 – Nagroda im. Ryszarda Kapuścińskiego przyznawana za wychodzące poza codzienność działania na rzecz społeczeństwa i promowanie ponadczasowych, nieprzemijających wartości.
2008 – tytuł Honorowego Obywatela Miasta Wągrowca
2011 – Nagroda KLIO I stopnia w kategorii autorskiej za książkę „Pamięć – Brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010)”
2012 Nagroda Ministra Nauki i Edukacji I stopnia za powyższą publikację
2012 – nominacja do Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego za książkę „Pamięć – Brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010)”
2014 – Europejska Nagroda Obywatelska 2014 przyznawana przez Parlament Europejski w Brukseli
W dniach 25 i 26 lutego 2015 r. Brukseli spotkali się zdobywcy Europejskiej Nagrody Obywatelskiej 2014 (European Citizens Prize 2014). Wśród laureatów, którzy w Parlamencie Europejskim otrzymali pamiątkowe dyplomy, była pani prof. Anna Wolff-Powęska z Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
Ideę Europejskiej Nagrody Obywatelskiej przedstawiono na dyplomie w następujący sposób: „Parlament Europejski świadom znaczenia takich wartości jak gościnność, solidarność i tolerancja w promowaniu pokoju i dobrobytu, pragnąc uhonorować działalność obywateli, grup, stowarzyszeń lub organizacji, które wykazują się szczególnym zaangażowaniem we wspieranie lepszego, wzajemnego zrozumienia i ściślejszej integracji między narodami, po przeprowadzeniu w dniu 19 listopada 2014 r. naradzie Kapituły przyznaje Europejską Nagrodę Obywatelską za rok 2014 prof. Annie Wolff-Powęskiej”.
Publikacje
Doktryna geopolityki w Niemczech, Instytut Zachodni, Poznań 1979
Polityczne i filozoficzne nurty konserwatyzmu w Republice Federalnej Niemiec, Instytut Zachodni, Poznań 1984
Niemiecka myśl polityczna wieku oświecenia, Wyd. Poznańskie, Poznań 1988
Wspólna Europa. Mit czy rzeczywistość (red.), Instytut Zachodni, Poznań 1990
Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1945–1989, Instytut Zachodni, Poznań 1993
Oswojona Rewolucja. Europa Środkowo-Wschodnia w procesie demokratyzacji, Instytut Zachodni, Poznań 1998
Polen in Deutschland, Integration oder Separation?, Droste, Düsseldorf 2000
Przestrzeń i polityka. Z dziejów niemieckiej myśli politycznej (oprac.), Wyd. Poznańskie, Poznań 1988
Być Polakiem w Niemczech [praca zbiorowa pod red. A. Wolff-Powęskiej i Eberharda Schulza], Instytut Zachodni, Poznań 2000
A bliźniego swego… Kościoły w Niemczech wobec „problemu żydowskiego”, Instytut Zachodni, Poznań 2003
Pamięć – Brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010), Zysk i S-ka, Poznań 2011
Dekalog pracy organicznej XXI wieku [w:] Dekalog pracy organicznej w XXI wieku
Życie osobiste
Rodzina Pani Profesor, jak sama stwierdziła, jest międzynarodowa. Mężem Pani Anny jest Eberhard Schulz – emerytowany profesor slawistyki uniwersytetu w Bonn. Pani Anna Wolff-Powęska ma jedną córkę – Monikę, która jest wykładowcą języka angielskiego na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zięć jest Białorusinem, a jedyna 9-letnia wnuczka również jest dwujęzyczna.
Pasjami Pani Profesor poza historią są książki i wędrówki po górach. Chętnie czyta biografistykę i literaturę faktu. Gdy chce odpocząć, sięga po „Anię z Zielonego Wzgórza” lub książki Małgorzaty Musierowicz. Wraz z mężem przewędrowała wiele szlaków górskich, zwłaszcza ukochane Bieszczady. Miejscem, do którego chciałaby jeszcze wrócić, jest Prowansja we Francji. Pani Anna bardzo lubi gotować, szczególnie dla gości. Stara się ich wtedy zaskoczyć daniami kuchni egzotycznych, np. azjatyckiej. Przepisy Pani Profesor znalazły się nawet w książce kucharskiej „Na cztery fajerki, czyli znani poznaniacy gotują”. Profesor Powęska zawsze chętnie wraca do Wągrowca, w którym spotyka się z przyjaciółmi. W wolnym czasie chodzi też z mężem na koncerty do filharmonii i codzienne długie spacery. Pani Anna i pan Eberhard mieszkają w Poznaniu. Wśród swoich życiowych autorytetów Pani Profesor wymienia męża, Barbarę Skargę oraz księdza Józefa Tischnera.
Znaczenie postaci
Pani Profesor Anna Wolff-Powęska jest wybitnym polskim naukowcem. Zajmuje ważne miejsce w historii polskiej nauki jako historyk idei i politolog. Była pracownikiem naukowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Dyrektorem Instytutu Zachodniego w Poznaniu. Przewodniczy Radzie Naukowej Centrum Badań Historycznych w Berlinie. W swej pracy naukowej skupia się na ważnych w wymiarze naukowym, społecznym, moralnym i ogólnoludzkim problemach – rozwiązywaniu konfliktów między narodami, integracji europejskiej, tolerancji, pojednaniu. Niemcom tłumaczy zawiłości historii Polski, a Polakom skomplikowaną historię Niemiec. Jest także popularyzatorką nauki. Pisuje regularnie dla „Gazety Wyborczej”. Swa pracą i postawą moralną przyczynia się do promowania tych wartości w świecie. Tym samym promuje też wartość polskiej nauki i naszej ojczyzny. Osiągnięcia naukowe i postawa moralna Pani Profesor były wielokrotnie doceniane i nagradzane. Jest laureatką wielu znaczących nagród, wyróżnień i odznaczeń przyznawanych przez Parlament Europejski, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, samorządy lokalne, organizacje pozarządowe, prasę ogólnopolską i lokalną. Z jej osiągnięć dumni są również mieszkańcy rodzinnego miasta. Pani Profesor otrzymała tytuł Honorowego Wągrowczanina A.D. 2000 i Honorowego Obywatela Miasta Wągrowca. Od lat jest Przyjacielem Szkoły Podstawowej im. ks. Jakuba Wujka w Siennie. To dzięki Niej w 2003 r. odbyła się w szkole konferencja naukowa „Historia dla przyszłości”, a w 2009 r. placówka z nominacji Pani Profesor otrzymala Statuetkę Hipolita. Pani Profesor Anna Wolff – Powęska jest autorytetem moralnym i naukowym.
Źródła
1. biogram prof. Anny Wolff-Powęskiej w Wikipedii – http://pl.wikipedia.org/wiki/Anna_Wolff-Pow%C4%99ska
2. Wywiad z prof. Anna Wolff-Powęską przeprowadzony przez uczennice Szkoły Podstawowej w Siennie
3. Wywiad z prof. Anna Wolff-Powęską i prof. Eberhardtem Schulzem przeprowadzony przez uczennice Szkoły Podstawowej w Siennie, opublikowany w „Głosie Wągrowieckim” w 2009 r.
4. artykuły w prasie lokalnej („Głos Wągrowiecki”, „Tygodnik Wągrowiecki”)
5. archiwum Szkoły Podstawowej im. ks. Jakuba Wujka w Siennie
6. strona internetowa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
7. strona internetowa Instytutu Zachodniego w Poznaniu
8. Publikacje, artykuły i wykłady autorstwa prof. Anny Wolff-Powęskiej