Franciszek Stadnicki

POCHODZENIE

Franciszek Stadnicki – urodził się w 1742 r., był synem Teresy Stadnickiej z Potockich i Antoniego Stadnickiego – starosty ostrzeszowskiego i wyszogrodzkiego.
Stadniccy należeli do rodów ,,najprzedniejszych w Rzeczpospolitej, tak dla wysokich urzędów przez siebie piastowanych i związków krwi z najpierwszemi w kraju rodzinami, jako też dla znacznej fortuny”, które im magnacki zapewniało status.
Najdawniejszym gniazdem i siedzibą Stadnickich, jak i wszystkich Szreniawitów, były brzegi rzeki Szreniawa, w Krakowskim. Nazwisko swe wzięli od wsi Stadnik, w rejonie bocheńskim. Jak poświadczał już Jan Długosz, pieczętowali się herbem Szreniawa.

DZIECIŃSTWO I EDUKACJA

Brak jest bezpośrednich informacji odnośnie dzieciństwa i edukacji Franciszka, jednak fakt, że już w młodym wieku podejmował poważne zadania państwowe i sprawował urzędy, może pośrednio świadczyć o jego gruntownym wykształceniu.

WIELKOPOLSKI POSEŁ, STAROSTA , ŻOŁNIERZ

Franciszek Stadnicki w 1764 r., w wieku zaledwie 22 lat, uczestniczył w ważnym dla kraju wydarzeniu, w wyborze króla. Głosował za elekcją Stanisława Poniatowskiego.
W okresie lipca i sierpnia 1768 r., w czasie Konfederacji Barskiej, jako rotmistrz w Regimencie im. Królowej Jadwigi, brał udział w obronie krakowskiego zamku. Odznaczył się niepospolitą odwagą przy obronie zamku. Bez nadziei na odsiecz 17 sierpnia 1768 r. wygłodzone i wyczerpane miasto skapitulowało. Po zajęciu miasta musiała się poddać również załoga zamku. Stadnicki wraz ze swoją 50-osobową kampanią dostał się do niewoli.
Wziętych do niewoli, z rozkazu rosyjskiego ambasadora Repnina, wysłano do Kijowa, a stamtąd miano prowadzić na zesłanie na Sybir. Dzięki koneksjom swojej kuzynki Teresy Ossolińskiej, wojewodziny wołyńskiej, interwencji króla Stanisława Augusta , który spomiędzy jeńców krakowskich, wyprosił u Repnina wypuszczenie jedynie 40-tu , oraz po zapłaceniu odpowiedniej sumy pieniędzy i podpisaniu odstąpienia od konfederacji został uwolniony.
Franciszek Stadnicki po powrocie do Ostrzeszowa, nie podejmował już partyzanckich działań. Ponowne dostanie się do rosyjskiej niewoli, skutkowałoby karą śmierci za złamanie odstąpienia od konfederacji .
Po uwolnieniu pojednał się z królem, który nadał mu, po rezygnacji jego ojca Antoniego w 1768 r., starostwo ostrzeszowskie. Pozostawał starostą ostrzeszowskim, aż do zaboru pruskiego w 1793 r.
Franciszek Stadnicki kilka razy był wybierany posłem ziemi wieluńskiej na sejm. Było to w latach 1776, 1780 i 1786.
W roku 1776, jako poseł na sejm konfederacyjny, skierowany przeciwko opozycji hetmańskiej, wraz z Franciszkiem Jakubem Psarskim, miał dopilnować, aby Polska nie poniosła większych strat terytorialnych, niż wynikało to z zapisów traktatowych.
W 1780 r. zostaje kolejny raz posłem. Na Sejmie zgłosił projekt zwiększenia stanu osobowego wojska, postulując, nawet wbrew instrukcji ziemi wieluńskiej, wprowadzenie nowego podatku na rzecz armii. Nie widział możliwości powiększenia sił zbrojnych, jak tylko poprzez poniesienie dodatkowych ciężarów finansowych. Zapewniał jednocześnie izbę, że współobywatele wieluńscy, zgodzą się na uszczuplenie swoich dochodów, żeby nie dopuścić do rozgrabienia ojczyzny. Na tym samym sejmie składał sprawozdanie z działalności Komisji Edukacji Narodowej, podkreślając swe uznanie dla jej prac oraz dziękując za ofiarność jej członków. Złożył w sejmie wniosek o tzw. reformę kursującej monety, jednogłośnie przez sejm przyjęty.
W roku 1783 otrzymał tytuł hrabiego z nadania galicyjskiego.
W maju 1786 r. otrzymał od ministra pruskiego list z zapowiedzią wejścia wojsk pruskich na teren powiatu ostrzeszowskiego. Starosta zwrócił się wówczas do króla i Rady Nieustającej o zapobieżenie ,,takiemu absolutyzmowi”.
Za prace na rzecz kraju, uhonorowany został orderem Św. Stanisława oraz orderem Orła Białego.
Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja 1791 r., część magnaterii i szlachty zdradziła Polskę, prosząc o interwencję zbrojną carycę Rosji Katarzynę II. Wojska rosyjskie wkroczyły do kraju, rozpoczęła się wojna w obronie Ojczyzny.
W czerwcu 1792 roku, w Poznaniu obywatele postanowili zaprzysiąc się: ,,ku obronie publicznej i ku śledzeniu zgubców ojczyzny, wojsko obce do kraju wprowadzających”.
Regimentarstwo w kaliskiem powierzono wówczas Franciszkowi hrabiemu na Rożnowie Stadnickiemu, staroście ostrzeszowskiemu.
Szlachta kaliska z zapałem przyjęła nominację Stadnickiego na naczelnika województwa. W odezwie kilkudziesięciu najwybitniejszych obywateli do króla pisano: ,,Cnota, miłość ojczyzny i zasługi męża tego, stała jego do tronu wierność, będąc wsparciem zaufania, podwajać będzie żądze nasze bronienia wolności i swobód narodowych.”
Sam Stadnicki wzywając obywateli do obrony Ojczyzny pisał: ,, Odwaga nie mogła mieć nigdy ani ważniejszego pochopu, ani chwalebniejszego zamiaru, jak teraz …, Idzie nam o odparcie najniesprawiedliwszej w świecie napaści; idzie o najszacowniejszą istoty naszej cząstkę, – wolność! Idzie o niepodległość narodu i potarganie tych niewolniczych pętów, które nam zzuchwalona duma kilku odrodków naszych gotuje … Pokażmy światu, jak umiemy poważać niepodległość narodu i praw ojczystych całość. Pokażmy nade wszystko, że wolny i w równości urodzony Polak, nie da sobie po karku deptać rozhukanej możnowładców dumie i że wraz z królem swoim potrafi mścić się krzywdy narodu.”
Franciszek Stadnicki przystąpił do tworzenia oddziałów wojskowych. Wkrótce jednak sam król Stanisław August Poniatowski przystąpił do targowiczan. Wówczas oddziały rozpuszczono do domów . Do Wielkopolski wkroczyły wojska pruskie, nastąpił II rozbiór Polski.
Po raz kolejny, tym razem ostatni, chwytał Stadnicki za broń w 1794 r. , podczas Powstania Kościuszkowskiego. W okresie od kwietnia do czerwca, jako generał, odpierał ataki Prusaków pod Skałą , dowodząc w okopanym obozie, liczącym około 4 tysiące kosynierów, pikinierów i nieregularnej jazdy, broniąc dostępu do Krakowa. Również to powstanie upadło, nastąpił ostateczny upadek I Rzeczpospolitej.

MĄŻ, ZAŁOŻYCIEL WSI I MAGNAT

W roku 1770 poślubił w Opatowie Teresę Wężykównę, córkę Józefa Wężyka , która wniosła w posagu Grodziec, Biskupice i Królikowo w konińskiem. Po stryju żony, biskupie Walentym Wężyku, odziedziczyli Stadniccy Opatów, gdzie po ślubie osiedli na stałe. Narodziło się tam kilkoro ich dzieci (Anna, Helena, Tekla, Antoni, Ignacy). Dnia 13 grudnia 1782r., w wieku 30 lat, zmarła jego żona, którą pochowano w tamtejszym kościele.
Stadnicki był dobrym gospodarzem, popadał jednak w konflikty z ostrzeszowskimi mieszczanami, którzy sprzeciwiali się, dokonywanym przez niego, zakupom nieruchomości w mieście. Mieszczanie widzieli w tym zagrożenie dla własnych interesów, gdyż szlachta zwolniona była z podatków, jakim podlegali mieszczanie.
Franciszek Stadnicki najpierw, jako współzarządzający na majątku Grodziec, około 1772 r., przyczynia się do sprowadzenia niemieckich protestantów, którzy tworzą ,,olęderskie” osady w Borowcu, Konarach, Grądach, Wielołęce, a później, już jako właściciel, w 1784 r. osiedla kolonistów w Orlinie, zaś w 1787 r. zakłada Białobłoty.
W lipcu 1796 r. hrabia Stadnicki i przedstawiciele wsi : Borowiec ( miał wtedy 50 gospodarstw ewangelickich), Orliny(28), Konary(25), Białobłoty(33), Grądy(54), Wielołęka(32) do niego wówczas należących, w sądzie w Pyzdrach, podpisali porozumienie w sprawie ustanowienia parafii ewangelickiej w Grodźcu .
Zgodnie z umową Stadnicki zobowiązywał się do pomocy w budowie kościoła, domu pastora i kantora; wyrażał zgodę na założenie cmentarza ,,w drodze do huty szkła” w Grodźcu. Zadeklarował dostarczyć niezbędne materiały budowlane: drewno, cegłę, wapno, szkło na budowę świątyni i pozostałych budynków. Pastorowi przekazał też 2 morgi łąk i 1 morgę w ogrodzie oraz roczny deputat w naturze ( zboże, drewno, piwo), a kantorowi 1 morgę gruntu i deputat drewna. Hrabia Stadnicki dla siebie i swego potomstwa zastrzegł prawo patronatu i wyrażania opinii w sprawie wyboru pastora.
Około 1796 r. założone zostały nowe osady olęderskie: Ciświca, Zaguźnica, Stara Huta oraz Czarny Bród, które wkrótce weszły w skład parafii. Budowę kościoła rozpoczęto w 1797 r. , a zakończono w 1803 r.
Franciszek Stadnicki w ciągu swego życia stał się posiadaczem ogromnej fortuny. Po ojcu odziedziczył Rożniów. W związku z małżeństwem, w Wielkopolsce przejął min. dobra opatowskie i grodzieckie. W 1792 r. nabył Modlibogowice i Kuchary, za kwotę 188 750 zł.. W Małopolsce zakupił min. rozległy klucz nawojowski, Rymanów i Duklę. W sumie był właścicielem 17 kluczy ziemskich.