Powrót Encyklopedia Wielkopolan „Dzisiaj pod stopą liść chrzęści i syczy, Budząc w jesiennej mgle wspomnień sz...”

Józef Teodor Stanisław Kościelski

ur. 1845-11-9
zm. 22 lipca 1911
Szkoła Podstawowa im. Jana Bogumiła Sokołowskiego w Czeszewie

Józef Kościelski- życiorys cz.1
Józef Kościelski- życiorys cz.2
Zdjęć: 40
Filmów: 2

Pochodzenie

Józef Kościelski urodził się 9 listopada 1845 roku w Służewie pod Inowrocławiem. Ojciec August był synem szambelana pruskiego herbu Ogończyk- Józefa, właściciel majątku w Karczynie, Szarleju i Witowy. Matka Józefa Wodzińska herbu Jastrzębiec, córka Wincentego ze Służewa na Kujawach. Od 3 grudnia 1873 roku był właścicielem i zarządcą majątku w Szarleju, w Służewie i Karczynie. W 1895 roku nabył dobra miłosławskie: obszar dworski Miłosław z folwarkami Bugaj, Białe Piątkowo, Kozubiec, Chrustowo, Kębłowo, Lipie oraz Gorzyce z przyległymi lasami. Ożenił się z Marią z Blochów 19 marca 1881 roku w Nicei. Mieli troje dzieci: Katarzynę, Emilię i Władysława Augusta. Całe swoje życie udzielał się artystycznie, gospodarczo, społecznie i politycznie. Był postawnym i eleganckim mężczyzną. Lubił spotkania towarzyskie, na których często zabierał głos. Zmarł w Poznaniu 22 lipca 1911 roku. Pochowany został w podziemiach Kaplicy Kościelskich w Kościele św. Jakuba w Miłosławiu.

Herb Ogończyk

W średniowieczu występował pod nazwą Ogon, później nazwę zmieniono na Ogończyk. Na czerwonym tle widnieje pół pierścienia srebrnego. U góry znajduje się ostra strzała. W centrum umieszczono hełm, na którym osadzone są dwie zbrojne rękawice uniesione ku górze. Legenda mówi o Piotrze z Radzikowa, który uratował córkę Odrowąża z rąk pogańskich. Za ten czyn otrzymał pannę za żonę oraz przerobiony jej herb. Herbem tym pieczętowało się wiele rodzin, wśród nich ród Działyńskich, Małachowskich, Ziółkowskich, Górnickich, Trzebuchowskich, Zakrzewskich, Kościeleckich i Kościelskich.


Edukacja

Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum Świętej Marii Magdaleny w Poznaniu. W 1861 roku przeniósł się do Chełmna, gdzie w 1863 roku został członkiem koła „Tomasza Zana” oraz młodzieżowego Towarzystwa Narodowego „Kościuszko”. Maturę zdał w gimnazjum w Braniewie.W 1863 roku studiował prawo i nauki polityczne na uniwersytetach w Berlinie i Heidelbergu, które ukończył w 1869 roku. W tym samym roku został wybrany przewodniczącym Towarzystwa Polskich Akademików. W katach 1871-1872 odbył wiele podróży po Francji, Azji i Afryce. W Egipcie odwiedził swojego stryja Władysława Sefer Paszę.

Działalność polityczna

W 1880 roku Józef Kościelski został posłem w pruskim parlamencie- Reistagu. Był współzałożycielem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich na Rzeszę Niemiecką. 19 grudnia 1881 roku jako posiadacz majątku w Wielkopolsce otrzymał dożywotnio miejsce w Izbie Panów, gdzie reprezentował interesy ziemiaństwa polskiego. Dążył do polepszenia bytu Polaków dzięki deklaracji lojalnościowej wobec zaborcy. Dzięki temu uzyskał w 1885 roku zawieszenie rugów pruskich, czyli przymusowego przesiedlania Polaków, w 1886 roku sprzeciwiając się komisji kolonizacyjnej uzyskał możliwość odbywania przez rekrutów służby wojskowej w rodzinnych prowincjach, a rok później (1887) uzyskał możliwość nauki w języku ojczystym polskich dzieci. Około 1890 roku uzyskał zgodę na kupno przez Polaków ziemi z majątków objętych parcelacją. W 1891 roku, dzięki Jego staraniom Polak Stablewski został arcybiskupem okręgu poznańsko- gnieźnieńskiego. W czerwcu 1891 roku nawoływał w Izbie Panów niemieckie ziemiaństwo i arystokrację do porzucenia walki z Polakami i wspólnego wystąpienia przeciw socjaldemokratom. W lipcu tego roku założył z Cegielskim, Mycielskim i Mielżyńskim Prowincjonalne Towarzystwo dla Zwalczania Dążności Socjaldemokratycznej. Swoje poglądy polityczne Kościelski zamieszczał w „Kurierze Poznańskim” oraz prasie zagranicznej. W 1904 roku Józef Kościelski wycofał się całkowicie z działalności politycznej.

Działalność artystyczna

Józef Kościelski był poetą, dramaturgiem i publicystą. Działał pod pseudonimem August Poznański, Bicz, J. K. lub Telesfor Swojski. Z podróży po wschodzie pisał reportaże drukowane w „Dzienniku Poznańskim”, a po powrocie ogłaszał wiele odczytów w Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Poznaniu, którego był członkiem. Był też członkiem Towarzystwa Sztuk Pięknych we Lwowie. Wydał tomiki poezji, utwory sceniczne, dramaty historyczne, tragedie, komedie, szkice satyryczne i obyczajowe. Pisał także rozprawy, reportaże i wspomnienia rocznicowe. Był również autorem tekstów o książkach oraz autorem wielu tłumaczeń na język polski. Przemawiał na wielu wiecach i uroczystościach. Krytycy literaccy wypowiadali się nieprzychylnie, jednak twórczość bohatera znajdowała dużo odbiorców. Uważano, że była miła i w dobrym guście. Utwory drukowane były w „Przewodniku Katolickim”, w „Kurierze” i „Dzienniku Poznańskim”, w „Świecie” w Krakowie oraz czasopismach zagranicznych.


Działalność regionalna

Kościelski był właścicielem wielu dobrze prosperujących majątków i folwarków oraz ogromnych obszarów leśnych. Miał w posiadaniu majątki w Szarleju, Karczynie, Służewie, a od 31 października 1895 roku. został właścicielem dworku w Miłosławiu z folwarkami w Bugaju, Białym Piątkowie, Kozubcu, Chrustowie, Kębłowie, Lipiu i Gorzycach. Miłosław zyskał dzięki Kościelskim stadninę koni arabskich. W 1867 roku był współzałożycielem Towarzystwa Przemysłowców Polskich,które zajmowało się podnoszeniem kwalifikacji wielu grup zawodowych. Działał także w lokalnym Towarzystwie Przemysłowym w Miłosławiu i „Rolniku” we Wrześni oraz był prezesem rady nadzorczej Towarzystwa Akcyjnego Cegielskiego i prezesem Towarzystwa Rolniczego obejmującego powiat średzki, gnieźnieński i wrzesiński. W 1899 roku założył fabrykę tytoniu (cygar) w Miłosławiu, prowadził również handel drewnem. W latach 1895-1899 Kościelski przebudował i rozbudował rezydencję w Miłosławiu w stylu polskiego baroku i klasycyzmu. Przeprowadził elektryfikację parku oraz rynku w Miłosławiu. Wybudował przedszkole dla ubogich dzieci folwarcznych, które finansował oraz zorganizował wydawanie darmowych posiłków dla biednych. Chętnie udzielał się towarzysko, gościło u niego wielu znanych rodaków. W swojej posiadłości w Miłosławiu zgromadził ogromne zbiory rzeźb, pamiątek muzealnych przywiezionych z podróży oraz galerię obrazów najwybitniejszych malarzy polskich i zagranicznych, z których stworzył galerię malarstwa.W pałacu znajdowała się ogromna biblioteka ze zbiorami literatury światowej (około 15000 książek). Zebrał też pokaźną kolekcję porcelany, sztuki orientalnej oraz wachlarzy.
Wokół pałacu miłosławskiego rozciąga się park ze stawami, kanałami, mostkami i wieloma pomnikami przyrody. W parku tym znajduje się ufundowany przez Józefa Kościelskiego pierwszy pod zaborami pomnik Juliusza Słowackiego z okazji 90 lecia urodzin i 50 lecia śmierci poety. Uroczystość odsłonięcia odbyła się 16 września 1899 roku. Zgromadziła ona wiele znanych osobistości ze wszystkich zaborów oraz z zagranicy. Uroczystą przemowę wygłosił Henryk Sienkiewicz.
W momencie nasilenia germanizacji w Wielkopolsce, 23 listopada 1901 roku Józef Kościelski utworzył Społeczny Komitet Pomocy dla rodzin strajkujących dzieci. Zebrane datki pieniężne przekazywano najuboższym rodzicom na pokrycie kar pieniężnych. Pomógł też wielu rodzinom uniknąć kary więzienia wywożąc prześladowane osoby poza granice zaboru pruskiego. 28 kwietnia 1904 roku Kościelski utworzył i kierował w Poznaniu polską organizacją „Straż” . Celem organizacji było rozbudzenie świadomości narodowej poprzez organizowanie wycieczek niedzielnych do ośrodków polskości oraz rozsyłanie polskich książek rodakom. Swoim patronatem Kościelski obejmował młodych pisarzy i ułatwiał im debiuty literackie. Rozciągał też opiekę nad polską młodzieżą studiującą na uniwersytetach niemieckich oraz finansował „Bratnią Pomoc” w Berlinie i Charlottenburgu. Za swoją działalność wielokrotnie był karany wysokimi grzywnami pieniężnymi.

Ordery i zasługi

1. Członek Koła „Tomasz Zan” (1863)
2. Działacz w Towarzystwie Przemysłowców Polski w Miłosławiu (1867)
3. Przewodniczący Polskich Akademików (1869)
4. Członkiem Towarzystwa Sztuk Pięknych we Lwowie (1873)
5. Dożywotni członek Izby Panów ( 1881)
6. Poseł w Parlamencie Pruskim- Reistagu, występujący w obronie spraw Polski (1884 – 1894)
7. Honorowy Obywatel Miłosławia ( 1888 r).
8. Order Czerwonego Orła za zasługi od cesarza Wilhelma ( 1891)
9. Wielka Wstęga Orderu Grzegorza Wielkiego od papieża Leona XIII (1891)
10. Prezes Prowincjonalnego Towarzystwa dla Zwalczania Dążności Socjaldemokratycznej. (1891)
11. Współzałożycielem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich na Rzeszę Niemiecką.
12. Order Korony II klasy cesarza Niemieckiego od Wilhelma J.R. ( 1893r)
13.Twórca galerii malarstwa i sztuki oraz biblioteki w Miłosławiu (1895)
14. Fundator pierwszego w Polsce pomnika Juliusza Słowackiego (1899)
15. Założyciel Społecznego Komitetu Pomocy dla rodzin strajkujących dzieci (1901)
16. Prezes organizacji „Straż” ( 1904)
17. Prezesem Rady Nadzorczej Towarzystwa Akcyjnego Cegielskiego i prezesem Towarzystwa Zakupu i Sprzedaży- Rolnik (1905)
18. Honorowy Członek Ligii Łacińsko –Słowiańskiej w Poznaniu (1905)
19. Członek Zwyczajny PTPN (1911 r.)
20. Sprawował patronat nad młodzieżą studiującą oraz nad debiutantami literackimi
21. Poeta, dramaturg i publicysta


Źródła:


– Zasoby Biblioteki Cyfrowej- Biblioteka Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu
– L. Trzeciakowski,Historia sejmu polskiego,
– L. Trzeciakowski, Posłowie polscy w Berlinie 1848-1928, Warszawa 2003
– E. Pieścikowski, Józef Kościelski ,w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa- Poznań 1981
– Z. Leszczyc, Herby szlachty polskiej, Warszawa- Lwów 1908
– S. Karwowski, Kościelscy herbu Ogończyk, Poznań 1918
– B. Kucharski, Wielkopolska Biblioteka Krajoznawcza, Poznań 1997
– M. J. Januszkiewicz, A. Pieskaczyński, Księga rozmaitości wielkopolskich, Poznań 2006
– Wydawnictwo „Straży”, Mowy wygłaszane na 1-szym walnym wiecu „Straży”, Poznań 1905
– Gimnazjum im. J. Słowackiego w Miłosławiu- materiały ze szkolnej izby pamięci
– Młodzieżowa Agencja Turystyczna w Gimnazjum J. Słowackiego w Miłosławiu
– wycinki z gazet: „Orędownik” gazeta wrzesińska, „Biesiady Literackie”, czasopismo satyryczne „Mucha
– „Nagroda Kościelskich„-zaproszenie
– pocztówki okolicznościowe













Kalendarium:

  • 1845 ― Narodziny bohatera
  • 1880 ― Poseł w pruskim Parla...
  • 1881 ― Izba Panów
  • 1899 ― Odsłonięcie pomnika J...
  • 1911 ― Śmierć bohatera

Cytaty:

  • „Dzisiaj pod stopą liść...”

Źródła:

  • Twórczość Józefa Kości...

Zobacz też:

  • > Straż