Pochodzenie
Ród pierwszego starosty pleszewskiego Artura Szenica sięga czasów średniowiecza. Pierwotna pisownia nazwiska brzmiała ,,Żeneć’’. Dokumenty z XIII w. wymieniają majętność Schoenitz na Morawach, skąd potomkowie przenieśli się na teren cesarstwa niemieckiego. W burzliwych dziejach rodzina traciła i odzyskiwała szlachectwo i prawo do herbu. Pewna historycznie data w dziejach Schoenitzów to rok 1649, dotyczący transakcji zawartej między Marią z Schoenitzów Fryderykową Kanitz, a Samuelem i Jadwigą Mielęckimi. Ten polski ślad prowadzi do końca XVIII w., gdy pradziad Artura, Joseph – Józef Szenitz (Schoenitz), pojawił się w południowo-wschodniej Wielkopolsce, tytułowany szlachetnym, uczciwym ekonomem w Dzięczynie. Później nabył majątek Golinka w pow. krobskim. Ożenił się w Zawadzie w 1794 r. z Augustyną Mikara, córką Ignacego Mikara, generalnego plenipotenta księstwa Sułkowskich. Augustyna i Józef mieli sześcioro dzieci: Jana Karola Ignacego, Fryderyka Józefa Jana, Walentego Franciszka, Antoniego Jana, Ferdynanda Fryderyka Wilhelma i córkę Joannę. Józef i jego najstarszy syn Jan Karol Ignacy wyruszyli do Niemiec i nigdy nie wrócili. Augustyna zmarła w Pępowie, a na jej grobie umieszczono napis „Augustyna z Mikarych Szenic. 24 VI 1845”. Dzieci Józefa i Augustyny zawierały związki małżeńskie tylko z Polakami. Ich polonizacja przebiegała bardzo szybko, nazwisko również szybko uległo spolszczeniu. Syn, Fryderyk Józef Jan, dziadek Artura, dzierżawił majątek w Szelejewie, a w 1856 r. stał się posiadaczem dóbr rycerskich Korzkwy. Wziął ślub z Nepomuceną Grocholską, z którą miał czworo dzieci: Józefa, Telesfora, Stanisławę Ludwikę i Helenę. Józef Szenic, ojciec Artura, odziedziczył Korzkwy, ożenił się z Kazimierą Janta – Połczyńską. Mieli troje dzieci: naszego bohatera – Artura Marię Adama, który urodził się w Korzkwach 21 listopada 1868 r., syna Witolda zmarłego, jako kawaler, córkę Zofię, która wyszła za mąż za znanego, otaczanego szacunkiem lekarza pleszewskiego Teodora Kubackiego, społecznika woj. poznańskiego. Józef Szenic był człowiekiem żywotnym i aktywnym, służył jako kapitan i dowódca artylerii w oddziale gen. Edmunda Taczanowskiego w powstaniu styczniowym.
Źródła: Dominik Wabiński, Artur Szenic. Non omnis moriar. Groby i sylwetki ziemian z powiatu pleszewskiego, Dobrzyca 2011
http://de.szlachta.wikia.com/wiki/Mierzewscy-Miko%C5%82ajewscy
Edukacja i młodość
Jak wspominała jego córka Aleksandra, Artur Szenic uczęszczał do gimnazjum w Ostrowie Wlkp., było to prawdopodobnie Królewskie Katolickie Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim. Gospodarzenia uczył się u Twardowskiego, ale nie jest to pewne. Ojciec Artura, Józef, słynął z gościnności i lubił wystawne życie, nieskutecznie gospodarzył majątkiem, który doprowadził do olbrzymich długów. W takich warunkach wzrastał nasz bohater.
Źródło: Dominik Wabiński, Wspomnienie o Aleksandrze Szenic – Rocznik Pleszewski 2013, Pleszew 2014
Etapy działalności
Młody dziedzic, potomkowie
Artur Szenic odziedziczył zadłużony majątek w 1898 r. Ks. Kazimierz Niesiołowski pisał: „Gdy pod schyłek ubiegłego stulecia objął dziedziczny majątek ziemski, okazało się, że długi przewyższały wartość majątku. Młody dziedzic mimo sytuacji wprost beznadziejnej nie oddał się zwątpieniu, lecz z całą energią zabrał się do pracy, by uratować ziemię po przodkach odziedziczoną. Pracowitość i oszczędność idąca w parze z wiedzą fachową sprawiły, że Korzkwy zostały uratowane.” Majętność, dzięki wzorowemu gospodarzeniu Artura stała się „złotym jabłkiem” przynoszącym zyski. 17 września 1901 r. wziął ślub z Józefą Cichoszewską. Z wielkim zapałem zabrał się też do pracy społecznej. Jego osoba była znana poza granicami Wielkopolski, bo Kurierze Warszawskim nr 264 z dnia 24 X 1902r. napisano: „Donoszą nam z Poznania, że p. Artur Szenic, (…) właściciel dóbr Korzkwy, zaślubił p. Józefę Cichoszewską, córkę Antoniego i Anny ze Skórzewskich z Mamot, graniczących z Korzkwami. Nowożeńców błogosławił ksiądz dziekan Dziegiecki w kościele parafialnym w Czerminie w Wielkim Księstwie Poznańskim.” Artur i Józefa mieli ośmioro dzieci. Dwóch synów Józefa i Witolda oraz sześć córek Marię, Helenę, Aleksandrę, Anielę, Annę, Stanisławę. Synowie zostali kawalerami. Józef odziedziczył Mamoty; Maria odziedziczyła Korzkwy, a wyszła za mąż za Józefa Osmeckiego dyrektora Krakowskiego Towarzystwa Rolniczego, dzieci nie mieli; Helena wyszła za mąż za Tadeusza Drogowskiego dzierżawcę domeny państwowej Głogowiniec pod Kcynią, mieli córki Aleksandrę i Marię i syna Janusza; Aleksandra była niezamężna, kierowała pensjonatem Anieli Chłapowskiej w Poznaniu, po II wojnie pracowała w aptece, należała do Stowarzyszenia „małych braci Ubogich” i opiekowała się starszymiludźmi, zmarła w 2012 r. mając 103 lata; Aniela była żoną Rafała Gajewskiego syna Władysława herbu Ostoja, właściciela majątku Turzno i hrabiny Felicji Mielżyńskiej, ich syn Łukasz ożenił się z Elżbietą Suchocką z Pleszewa, córką ich znajomych i mieszka w Poznaniu; Anna zmarła młodo; Stanisława wyszła za Aleksandra Wilczyńskiego i wyjechali do Argentyny, do Buenos Aires, mają córkę Teresę.
Źródła: ks. Kazimierz Niesiołowski, Szkice i sylwetki z przeszłości Pleszewa, Pleszew 1938
Stanisław Szenic, Garść wspomnień, Poznań 1990
parafia p.w. św. Jakuba Apostoła w Czerminie
http://poznan.naszemiasto.pl/serwisy/1481/137729,w-palacu-pleszewskiego-starosty,id,t.html
http://www.malibracia.org.pl/assets/Uploads/pressroom_artykuly/Byc-blisko-na-dotyk-XI.2004.pdf
Gospodarz
Artur wzorowo prowadził gospodarkę i dawała ona duże zyski. Stale powiększał swoje gospodarstwo, nabył od teścia majątek Mamoty, od Niemca von Jouanne przylegający do Korzkiew las. Jego przedsiębiorczość i zaradność była dostrzeżona poza terenem pleszewskim, bo w 1906 r. w Dzienniku Poznańskim pisano „p. Artur Szenic, dziedzic Korzkiew (…) kupił majątek Mamoty. Wiemy bardzo dokładnie, w jak niezmiernie trudnych warunkach p. Szenic przed 10 laty majątek Korzkwy kupił. Nie tylko, że do dzisiaj z długów go oczyścił, lecz wskutek oszczędności a głównie energii, która przy każdej czynności cechuje charakter p. Szenica, wymagający od ludzi wiele, od siebie samego zaś jeszcze więcej, stanął finansowo tak, że obecnie kupił drugi majątek. Cześć mu za to i szczęść Boże jak dotąd w dalszej jego pracy”. Wybudował 4 km szosy łączącej Korzkwy ze stacją kolejową Kowalew, na linii Ostrów Wlkp.- Poznań. W latach 1910 – 1915 Artur Szenic unowocześniał swój majątek. Przebudował stary dwór na styl polski, nadając mu narodowy charakter, czym dał wyraz swojego patriotyzmu, co w czasie zaboru pruskiego było swego rodzaju manifestacją polskości. O dacie ukończenia prac świadczy monogram z datą „AS 1911” nad wejściem. Budynek otoczony był rozległym parkiem o powierzchni 2,34 ha, w którym rosło 30 gatunków drzew i krzewów. Wjazd do dworu był bardzo okazały przez metalowe wrota, obok garażu dworskiego, w którym stały nie tylko bryczki, ale i Fiat Minerwa. Zelektryfikował gospodarstwo, miał własną elektrownię, telefon o numerze 24. W tym samym czasie Szenic wybudował dla pracowników folwarcznych trzy domy z cegły z poddaszem. Budynki gospodarcze to murowana i drewniana stodoła, wozownia, stajnia dla koni roboczych i hodowlanych, obora, spichlerz, chlew, kuźnia, obora krów należących do robotników folwarcznych. Była też murowana oficyna. Według danych z 1926 r. jego własność ziemska była bardzo okazała i wyśmienicie zarządzana. Oba majątki liczyły około 570 ha, w tym ziemi uprawnej 540 ha, łąk i pastwisk 12 ha, lasy, nieużytki, drogi, podwórza wynosiły 18 ha. Zatrudniał grono pracowników folwarcznych, dla których był rzetelny, zawsze płacił terminowo. Nie znosił kombinatorów, leni, złodziei. Bywał wówczas ostry, ale sprawiedliwie oceniający ludzi. Nigdy nie ukrywał swoich wymagań wobec pracowników. Był dobry i uczynny dla innych, chętnie pomagał i wspierał w trudnych chwilach. Jako ojciec nie miał wiele czasu, ale często zabierał rodzinę na konne przejażdżki, odwiedzał córki w ich pokojach, nie lubił grymaszenia przy posiłkach. W czasach Hakaty kształcił córki w Poznaniu, u sióstr Urszulanek na ul. Spornej. Szenicowie byli niezwykle gościnni. Często bywała u niech rodzina, przyjaciele, ks. Niesiołowski, ks. Łagoda, wojskowi z 70 pułku piechoty, ppor. Ludwik Bociański, pleszewscy właściciele apteki Pod Orłem państwo Suchoccy, inni znajomi i sąsiedzi.
Źródła: Dominik Wabiński, Wspomnienie o Aleksandrze Szenic – Rocznik Pleszewski 2013, Pleszew 2014
Dominik Wabiński, Artur Szenic. Non omnis moriar. Groby i sylwetki ziemian z powiatu pleszewskiego, Dobrzyca 2011
Stanisław Małyszko, Łucja Gajda, Majątki Wielkopolskie tom II. Powiat Pleszewski, Szreniawa 1994
Stanisław Szenic, Garść wspomnień, Poznań 1990
http://www.mamoty.pl/index.php/onas.html
Społecznik
Artur Szenic chętnie dzielił się swoją wiedzą ze społecznością lokalną. Najlepszym sposobem szerzenia wiedzy rolniczej było zaangażowanie się w prace na rzecz kółek rolniczych. Od 1903 r., przez 10 lat był wicepatronem kółka rolniczo-włościańskiego w Pleszewie. Opiekował się pracą kółek i ich prezesów na obszarze większym od dzisiejszego powiatu pleszewskiego. Wizytując jarmarki, pastwiska i gospodarstwa włościańskie widział bydło „o lepszych kształtach”, wydajniejsze plony na polach. Organizował wykłady i prelekcje, czego skutkiem były nowoczesne sposoby upraw i hodowli. Współpracował z patronami kółka Józefem Chłapowskim, Raszewskim, Browsnfordem. Przed I wojną światową nie było kółka, do którego nie zaproszono Artura Szenica. Ważnym wydarzeniem w 1912 r. była z rozmachem zrobiona Wystawa Przemysłowa w Pleszewie, w której komitecie organizacyjnym był Szenic. Zachęcał rolników do wzięcia udziału w wystawie tak skutecznie, że z kółka czermińskiego byli na niej obecni wszyscy członkowie. Podobna Wystawa Rolniczo Przemysłowa odbyła się jeszcze w 1925 r., a zjechali na nią wystawcy z całej Polski. Pełnił tam funkcję wiceprezesa, członka komitetu honorowego, wystawcy trzody chlewnej. Był w swojej społecznej pracy rzetelny, brał udział we wszystkich zebraniach i prelekcjach, prywatnych spotkaniach włościan i rolników. Uważał, że to jest jego obowiązkiem. W 1913 r. zrezygnował z funkcji wicepatrona kółka, ale nie z pracy społecznej. Zaczął prężnie działać w Towarzystwie Rolniczym Pleszewsko – Odolanowskim. Współpracował ze wszystkimi instytucjami ziemiańskimi w okolicy. Powołano go na męża zaufania i członka rady Związku Ziemian, a także na radcę wpływowej organizacji Ziemstwa Kredytowego. Współpracował z Katolickim Domem Sierot w Pleszewie, zakonem Sióstr Służebniczek w Pleszewie. Od listopada 1925 r. do stycznia 1927 r. był prezesem w Radzie Nadzorczej Banku Pożyczkowego w Pleszewie. Za jego prezesury polepszyły się warunki pracy bankowców, sprawniejszą stała się obsługa klientów. Był to okres trudny dla banku, bo uwikłał go w aferę kredytową poprzedni prezes. Artur Szenic cieszył wielkim poważaniem wśród pleszewian i okolicznych włościan.
Źródło: Dominik Wabiński, Artur Szenic. Non omnis moriar. Groby i sylwetki ziemian z powiatu pleszewskiego, Dobrzyca 2011
http://muzeum.holdicom.pl/wystawy-przemyslowo-rolnicze-w-pleszewie-w-latach-1862-1938/
http://www.europeana.eu/portal/record/09404/id_oai_www_wbc_poznan_pl_16937.html
http://www.europeana.eu/portal/record/09404/id_oai_www_wbc_poznan_pl_42816.html
http://ptk.pleszew.pl/kalendarium.html
Polityk
Poprzez działanie w głównych organizacjach ziemiańskich był radca Szenic na pierwszj linii frontu walki o zachowanie ziemi w polskich rękach. Pod koniec I wojny światowej, w 1918 r. Pleszewianie zaczęli myśleć o przejęciu władzy od pruskiego zaborcy. „Duszą” przedsięwzięć był ks. Kazimierz Niesiołowski, przyjaciel Szeniców. Na jego plebanii w październiku 1918 r. przygotowano Powstanie Wielkopolskie na terenie pleszewskiego. Powołano tajny Komitet Obywatelski do przejęcia władzy w mieście. 14 listopada 1918, z polecenia Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu, odbyło się posiedzenie, na którym powołano Radę Ludową składającą się z Rady Robotników i Żołnierzy (RRiŻ) oraz grona obywatelskiego, z którego powołano radcę Szenica. W dwa dni później stał się powiatowym doradcą landrata niemieckiego, a jego funkcją było zatwierdzanie wszystkich zarządzeń władz powiatowych. Od końca listopada 1918 r. stał się Szenic członkiem Rady Ludowej na Powiat Pleszewski oraz Rady Włościańskiej w Czerminie. 28 listopada odbyło się posiedzenie Rady, na którym wybrano prezesem Rady ks. Kazimierza Niesiołowskiego, a jego zastępcą Artura Szenica. Był delegatem na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu, który odbył się w dniach 3 – 5 grudnia 1918 r. Na początku grudnia landrat został odsunięty przez Radę Robotników i Żołnierzy. Władzę Rada powierzyła radcy Szenicowi. Po wybuchu Powstania Wielkopolskiego, 3 stycznia 1919 r. Rada Ludowa na Powiat Pleszewski wydała oficjalną uchwałę o przejęciu władzy przez Polaków i powołała Artura Szenica na pierwszego Starostę Pleszewskiego. Stanął wówczas na czele sejmiku powiatowego i nadzorował policję. Pełnił tę funkcję przez 9 miesięcy. Był to okres bardzo trudny, ale nasz bohater, dzięki talentowi organizacyjnemu, pracowitości, zaufaniu społeczeństwa dał podwaliny pod organizację administracji polskiej w powiecie pleszewskim.
Źródło: Dominik Wabiński, Artur Szenic. Non omnis moriar. Groby i sylwetki ziemian z powiatu pleszewskiego Dobrzyca 2011
http://www.wtk.poznan.pl/sd/lista.aspx#m14
Znaczenie postaci Artura Szenica
W różnych źródłach Artur Szenic jawi się przede wszystkim jako człowiek światły, pracowity, wszechstronny, cieszący się powszechnym szacunkiem. Szerokim echem odbiła się walka dziedzica o zachowanie ziemi w polskich rękach, co nie było łatwe w czasach wzmożonych działań antypolskich prowadzonych przez niemieckiego zaborcę. Dlatego fakt zakupu majątku Mamoty przez Szenica został opisany z dziennikarską pasją w regionalnej prasie. O swoim wielkim patriotyzmie Szenic dał również świadectwo przebudową dworu w Korzkwach w stylu polskim. Dzielił się swoją wiedzą ze społecznością włościańską, angażował się w działalność oświatową, kulturalną, polityczną i społeczną. Cieszył się wielkim szacunkiem wśród rodaków, którzy ufali w jego nieprzeciętne umiejętności organizacyjne, gdyż powierzyli mu patronat nad kółkami rolniczymi na obszarze przekraczającym dzisiejszy powiat pleszewski. Dzięki jego intensywnej pracy pleszewscy włościanie chętnie się edukowali i unowocześniali swoje coraz lepiej prosperujące gospodarstwa. O jego wielkim zaangażowaniu w tę działalność świadczy nekrolog zamieszczony po jego śmierci w Dzienniku Poznańskim przez Radę Nadzorczą Zjednoczonych Cukrowni Witaszyce – Zduny: „…zmarły pracował w najcięższych czasach z całym poświęceniem i zaparciem się siebie w zarządzie naszego przedsiębiorstwa”. Pan Artur Szenic był bardzo poważaną osobistością, dlatego różne instytucje zapraszały go do współpracy, m.in. został radcą Ziemstwa Kredytowego. Ze wspomnień ks. Kazimierza Niesiołowskiego możemy się dowiedzieć, że Artur Szenic był postacią łączącą wieś i miasto w różnych dziedzinach, że był dobroczyńcą m.in. Katolickiego Domu Sierot, że cieszył się powszechnym uznaniem, dlatego w wolnej Polsce został pierwszym Starostą Pleszewskim, a za swoje dokonania został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Niepodległości. Zmarł 4 listopada 1932 r. w Korzkwach. Jak ważna to była postać dla ludności lokalnej, świadczy liczny udział przedstawicieli wszystkich stanów w jego pogrzebie. Pochowany został w rodzinnym grobowcu na cmentarzu przy kościele pw. św. Jakuba w Czerminie. Pracownicy majątku Korzkwy w zamieszczonym w Gazecie Pleszewskiej nekrologu napisali, że w zmarłym stracili najtroskliwszego i najlepszego opiekuna, a pamięć o nim zachowają w swoich sercach. Ta pamięć trwa do dziś, bo ulica wiodąca z Pleszewa do Korzkiew nosi nazwę Artura Szenica. Obecny Starosta Powiatu Pleszewskiego i Rada Powiatu odnowili grobowiec rodziny Szeniców, co uznali za obowiązek wobec pierwszego Starosty Pleszewskiego w wolnej Polsce, tak zasłużonego dla rozkwitu naszych ziem.
Źródła: Dominik Wabiński, Artur Szenic. Non omnis moriar. Groby i sylwetki ziemian z powiatu pleszewskiego, Dobrzyca 2011
Ks. Kazimierz Niesiołowski, Szkice i sylwetki z przeszłości Pleszewa, Pleszew 1938
Dominik Wabiński, Wspomnienie o Aleksandrze Szenic – Rocznik Pleszewski 2013, Pleszew 2014
http://www.pleszew.starostwo.gov.pl/?m=aktualnosc&sm=738
Źródła
Materiały źródłowe pisane oraz fotografie archiwalne pozyskane zostały podczas prezentacji postaci Artura Szenica w Muzeum Regionalnego w Pleszewie. Zdjęcia współczesne wykonane były przez uczestników projektu CDEW podczas wycieczki do Pleszewa, Korzkiew i w Czerminie.