Pochodzenie
Urodził się 26.11.1904 r. w Recklinghausen, w Nadrenii Północnej-Westfalii (Niemcy).
Dzieciństwo i edukacja
Syn Jakuba i Wiktorii Skrzypczak. Ojciec Franciszka był górnikiem i pracował w kopalni w Zagłębiu Rury. W Niemczech ukończył szkołę powszechną i 6 klasowe Gimnazjum Realne. Do Polski rodzina Jazy wróciła w 1921r. i nabyła gospodarstwo rolne w Sobolewie (14 ha). W latach 1923-1926 Franciszek uczęszczał do Męskiego Seminarium Nauczycielskiego w Czarnkowie. Uzyskane świadectwo dojrzałości dało mu uprawnienia do nauczania w szkołach powszechnych.
Działalność zawodowa i społeczna do 1939r.
Pracę w szkolnictwie podjął w Gulczu (01.08.1926 – 31.10.1927), a następnie w Wieleniu (01.11.1927 – 30.08.1939). Od początku angażował się w życie społeczne – był członkiem i Prezesem Ogniska Związku Nauczycielstwa Polskiego (od 1927r.), Towarzystwa Śpiewaczego, Polskiego Czerwonego Krzyża i Ligi Ochrony Przyrody. Politycznie związany z Bezpartyjnym Blokiem Współpracy z Rządem i Obozem Zjednoczenia Narodowego.
Okupacja – w Generalnym Gubernatorstwie
Agresja III Rzeszy przerywała jego pracę w szkole. Pierwszy rok okupacji spędził w gospodarstwie rodzinnym w Sobolewie. Jesienią rodzinę Jazych wysiedlono do GG do Ostrowa Mazowieckiego (http://scr.hu/2dta/uiy4b). Tam przez rok Franciszek pozostawał bez pracy. Na wysiedleniu przeżył rodzinną tragedię – zmarł jego ojciec. W latach 1941-44 pracował w Starostwie Powiatowym w Ostrowie i Siedlcach(referent do spraw szkolenia i poradnictwa zawodowego dla młodzieży przy Urzędzie Pracy). W ostatnim roku okupacji został zatrudniony w sklepie tekstylnym „Froede” w Skierniewicach.
W Jędrzejewie
Rodzina Jazych wraz z przesuwającym się frontem wróciła do Wielkopolski. Organizacja szkolnictwa na ziemiach wyzwolonych następowała stosunkowo wolno, dlatego pierwsze zajęcie znalazł w handlu w Spółdzielni „Społem” w Czarnkowie. Dopiero w nowym roku szkolnym 1945/1946 został skierowany do pracy w Szkole Podstawowej w Gębicach. Był to stan tymczasowy, albowiem przyjął propozycję swojego kolegi z Inspektoratu Szkolnego w Trzciance Wojciecha Gromadeckiego objęcia funkcji dyrektora w Jędrzejewie na obszarze tzw. Ziem Odzyskanych. Po latach wspominał, że koledzy żegnali go jako „straceńca”. Pierwsza wizyta rowerem w Jędrzejewie potwierdziła obawy. Przejście wojsk radzieckich przez były obszar państwa niemieckiego pozostawiło zgliszcza i wyludnienie. Osadnictwo polskie postępowało wolno, a na odbudowę czegokolwiek brakowało środków. Franciszek Jazy przejął mocno zdewastowany budynek bez wyposażenia i pomocy. Rozmowy z mieszkańcami i lokalnymi władzami doprowadziły do utworzenia Komitetu, który miał odpowiadać za dostosowania szkoły do stanu umożliwiającego rozpoczęcie zajęć lekcyjnych. Kompletowanie, urządzanie, naprawianie i werbowanie nauczycieli i uczniów trwało kilka miesięcy. Naukę rozpoczęto 15 listopada 1945r. a uroczyste otwarcie szkoły nastąpiło 20 lutego 1946r. Pomimo wsparcia ze strony Inspektoratu Szkolnego w Trzciance praca w Jędrzejewie była przysłowiową „orką na ugorze”. Tylko sprawnemu kierownictwu szkoła zawdzięczała remont centralnego ogrzewania czy zorganizowanie dożywiania. Dyrektor Jazy miał tzw. „szczęśliwą rękę” jeśli chodzi o dobór kadr – wybitna siłą pedagogiczną była Amalia Bohdankiewicz, organizatorka występów artystycznych, które ściągały tłumy widzów z Jędrzejewa i okolic. W pracy dydaktyczno-wychowawczej szkole doskwierał zwłaszcza problem młodzieży przerośniętej, co było efektem przerwania edukacji w latach okupacji, dlatego Franciszek Jazy stanął na czele Gminnej Komisji Społecznej do Walki z Analfabetyzmem. Inicjował liczne kursy nauki czytania i pisania dla dorosłych i młodzieży. Duże doświadczenie i wiedza Dyrektora zostały docenione przez lokalną społeczność – wybrano go do Gminnej Rady Narodowej, a w latach 1947-1950 był jej Przewodniczącym. Na podstawie protokołów GRN widać wysoki poziom aktywności na posiedzeniach – protokołował obrady, składał liczne interpelacje oraz pracował w Komisji Oświatowej i Rewizyjnej. Wysoka kultura słowa i zdolności retoryczne predestynowały dyrektora do wszelkiego rodzaju przemówień i wystąpień publicznych. Na pionierach zagospodarowywania ziem odzyskanych spoczywała olbrzymia ilość obowiązków. Po latach wspominał: Ogół dzieci oraz rodziców żywo interesowali się nauką, wyniki osiągaliśmy dobre – praca w szkole sprawiała satysfakcję – rekompensowało to nam niewspółmiernie niskie wynagrodzenie w stosunku do pracowników fizycznych. Jako osoba publiczna włączył się też w nurt życia politycznego – był członkiem PPS, a następnie PZPR. Ponadto kontynuował działalność w Związku Nauczycielstwa Polskiego (członek Zarządu koła w Trzciance). Z ramienia Inspektoratu Szkolnego w Trzciance organizował Konferencje Nauczycielskie Rejonu Jędrzejewo. Na terenie szkoły sprawował opiekę nad Szkolną Kasą Oszczędności i okresowo Związkiem Harcerstwa Polskiego. Z jego inicjatywy powstało w 1959r. Szkolne Koło Sportowe, które koordynowało aktywność ruchową dzieci i młodzieży. Jako kierownik placówki oświatowej musiał zajmować się z urzędu działalnością propagandową w społeczeństwie lokalnym i szkoleniem ideologicznym wśród nauczycieli. Jeśli chodzi o pracę pedagogiczną to Franciszek Jazy uczył przedmiotów ścisłych – matematyki, chemii, fizyki. Ówcześnie szkoła posiadała gabinety przedmiotowe z dość dobrym wyposażeniem. Absolwenci wspominali, że stawiał wysokie wymagania wobec uczniów w zakresie przedmiotu nauczania a przede wszystkim w sferze wychowawczej. Szczególne znaczenie przywiązywał do higieny osobistej, punktualności i dyscypliny w szkole ale też poza nią. Uczniowie nie zawsze doceniali wartość edukacji – w jednym z protokołów Gminnej Rady Narodowej dyrektor Jazy zapisał z nutką ironii: „zdolne uczennice po ukończeniu szkoły nie chcą się uczyć dalej, ale myślą o zawarciu związku małżeńskiego”. Zawsze chodził elegancko ubrany – znakiem rozpoznawczym był garnitur. Absolwenci wspominali też, że lekko utykał. Posiadał małe mieszkanie służbowe w budynku dzisiejszego gimnazjum oraz użytkował kawałek gruntu rolnego. Ożenił 21 listopada 1948r. się z autochtonką Adelajdą Małgorzatą Albrecht (po zmianie nazwiska Milewską). Ojciec pięciorga dzieci.
Po roku 1961
Franciszek Jazy został odwołany ze stanowiska kierownika szkoły z dniem 1 września 1961r. Na podstawie relacji ustnych i dokumentów można domniemywać, że pozbawienie Franciszka Jazego funkcji miało podłoże polityczne. Po roku pracy jako nauczyciel w Jędrzejewie na własną prośbę został przeniesiony do Radolinka na stanowisko kierownika II oddziałowej szkoły powszechnej. Społecznikowska dusza daje wkrótce o sobie znać – angażuje się w działalność Gminnej Spółdzielni oraz akcji społecznej wspierającej budowę drogi dojazdowej do Radolinka. W 1971r. przeszedł na emeryturę i przeniósł się do Trzcianki. Czas wolny wypełniały tłumaczenia tekstów niemieckich zlecone przez Muzeum Regionalne w Trzciance (http://www.mzntrzcianka.pl/main/index/historiamuz/v_main2). Warto wspomnieć, że znał 4 języki obce – niemiecki, angielski, francuski i rosyjski. Zmarł 18.01.1982r. Pochowany na cmentarzu w Trzciance. W 2007r. rodzina przeniosła prochy do Bad Schwalbach w Niemczech.
Znaczenie postaci
Franciszek Jazy wychował kilka pokoleń obywateli wolnej Polski zarówno w okresie w dwudziestolecia międzywojennego jak i po drugiej wojnie światowej. Szczególną rolę odegrał w Jędrzejewie – podjął się trudnej misji otwarcia placówki i kierowania szkołą, remontu, wyposażenia jej w niezbędny sprzęt i pomoce oraz zapewnienia kadry nauczycielskiej. Pomimo wielu problemów integrował zróżnicowaną pod względem pochodzenia społeczność lokalną. Aktywnie włączył się w życie publiczne dając przykład ofiarności, pracowitości i bezinteresowności. Można nazwać go śmiało pionierem pracy oświatowej na tzw. „Ziemiach Odzyskanych”. Jego uczniowie podkreślali dobre przygotowanie metodyczne dyrektora Jazego w zakresie nauk matematyczno – przyrodniczych, które stawiało na wysokim poziomie nauczania przedmioty ścisłe. We wspomnieniach podkreślano też determinację naszego bohatera w walce z analfabetyzmem i przejawami niewłaściwego zachowania młodzieży.
Wykaz źródeł
Archiwum Zespołu Szkół w Jędrzejewie:
1. Kronika Szkoły w Jędrzejewie 1945-1980.
2. Prtokolarze Rad Pedagogicznych 1945-1962.
Materiały biograficzne ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Trzciance.
1. Świadectwo dojrzałości Franciszka Jazego z Seminarium Nauczycielskiego w Czarnkowie.
2. Ankieta personalna z 18 listopada 1945r.
3. Kwestionariusz osobowy Franciszka Jazego z 19 listopada 1945r.
4. Życiorys Franciszka Jazego z 14.10.1951r.
5. Ankieta personalna z 15.10.1951r.
6. Życiorys Franciszka Jazego opracowany przez Ryszarda Gumowskiego.
Archiwum Państwowe w Pile:
1. Akta Gminy w Jędrzejewie 1945 – 1954, sygn. 55/32/0.
2. Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Jędrzejewie 1951/1954 – 1971, sygn. 55/202/0.
Inne:
1. Życiorys Franciszka Jazego opracowany przez syna Władysława Jazego.
2. F. Jazy. Wspomnienia, [w:] Kronika Ziemi Trzcianeckiej, R.1995, nr. 1, s.73-85.
3. Wydawnictwa jubileuszowe z okazji 60-lecia szkoły w Jędrzejewie.