Pochodzenie
Franciszka Tomczak urodziła się 13 lutego 1904 roku w Poznaniu z ojca Wawrzyńca Śmigielskiego i matki Franciszki z Krzyżaniaków. Pochodziła z wielodzietnej rodziny, była dziewiątym z trzynaściorga dzieckiem. Ojciec pracował, w różnych okresach czasu, jako robotnik, monter, woźnica, konduktor, kolejarz, kelner, muzykant i jako hodowca- amator różnych niespotykanych zwierząt. Matka zajmowała się domem. Bahaterka pochodziła z rodziny bardzo muzykalnej: mama miała piękny głos i lubiła śpiewać, ojciec grał na skrzypkach i kontrabasie. Jeden z braci grał w orkiestrze wojskowej, a pozostałe rodzeństwo śpiewało w chórze „Halka” w Poznaniu. 12 lipca 1927 roku Pani Franciszka poślubiła nauczyciela Ludwika Tomczaka. Mieli jedną córkę (ur. 31 lipca 1931 r.), która odziedziczyła talent i zamiłowanie do śpiewu, była śpiewaczką Teatru Muzycznego we Wrocławiu. Córka zmarła bardzo młodo. Franciszka Tomczak zmarła 18 stycznia 1989 roku w Poznaniu. Pochowana jest w grobie rodzinnym na cmentarzu junikowskim nr 2 w Poznaniu.
Edukacja
Jako dziecko pani Franciszka uczęszczała pięć lat do Szkoły Powszechnej w Poznaniu i trzy lata do Prywatnej Szkoły Średniej Wydziałowej Illgena do roku 1918. W tym samym roku na własną prośbę zapisała się na kurs nauczycielski dla sił pomocniczych i za poradą wizytatora szkolnego przeszła w marcu 1919r. na roczny kurs nauczycielski, po ukończeniu którego zdała egzamin dojrzałości.
Praca zawodowa
Całe życie Franciszka Tomczak poświęciła pracy z dziećmi i młodzieżą. W kwietniu 1920 roku objęła pierwszą posadę nauczycielską w Szkole Powszechnej w Wielkiej Wsi w powiecie grodziskim. W lipcu tegoż roku wyjechała na Warmię, w charakterze agitatorki plebiscytowej do dyspozycji Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Sztumie w charakterze polskiej ochroniarki. Była też wtedy członkiem wyjazdowej trupy polskiego teatru plebiscytowego. Po dwóch miesiącach powróciła do Wielkiej Wsi, gdzie pracowała do 30 kwietnia 1922 roku. Następnie pracowała w Szkole Powszechnej w Urbanowie, powiat grodziski ( od 1.05. do 30.11.1923 r. ). Kolejną posadę objęła w Katolickiej Szkole Powszechnej w Gębicach w powiecie czarnkowskim (od 1.12.1923 r. do 30.11.1924 r.). Czwartą posadę przyjęła w Szkole Powszechnej w Lubaszu (od 1.12.1924 r. do 31.10.1927 r.).W maju 1925 roku zdała II egzamin nauczycielski w Rogoźnie, po czym zapisała się na korespondencyjny kurs W.K.N. w Warszawie. W 1927 roku wraz z mężem Ludwikiem objęła posadę w Publicznej Powszechnej Szkole w Pięczkowie, powiat średzki, z polskim językiem wykładowym. W 1935 roku zdała w Poznaniu trzyletni Wyższy Kurs Nauczycielki z grupy: język polski i roboty kobiece.
W czasie wojny Pani Franciszka pozostała w Pięczkowie. Męża zabrano do niewoli. Musiała opuścić szkołę, zamieszkała wtedy u miejscowego gospodarza. Od 01.08.1941 r. do 20.08.1944 r. pracowała w charakterze buchalterki (księgowej) w miejscowym składzie kolonialnym.
W czasie wojny od września do grudnia 1939 roku i od kwietnia do listopada 1943 roku zorganizowała tajne nauczanie dla około 40 dzieci. Na skutek donosów odbywały się w jej domu częste rewizje, była taż wielokrotnie przesłuchiwana. Następnie 21 sierpnia 1944 roku pani Tomczakowa została wysłana na okopy pod Włocławek, gdzie pracowała w biurze Routher-Tiefbau do 1 stycznia 1945 roku. Udzielała tam wielokrotnie pomocy miejscowym polskim mieszkańcom. Po powrocie do Pięczkowa rozpoczęła naukę dzieci w swoim domu i kurs dokształcający z młodzieżą. Jako pierwsza w okolicy, rozpoczęła zajęcia w szkole już 13 lutego 1945 roku, tuż po wycofaniu się wojsk niemieckich z Pięczkowa. W 1949 roku przyjęła na wychowanie dwie niemieckie sieroty wojenne, dwie dziewczynki, którymi opiekowała się przez wiele lat. W Pięczkowie pracowała do 1950 roku. Następnie od września 1950 roku została przeniesiona do Szkoły Powszechnej w Dębiczu, gdzie pracowała do 1 kwietnia 1959 roku. Franciszka Tomczak zakończyła służbę nauczycielską, z uwagi na zły stan zdrowia, w wieku 55 lat, w tym 39 lat w zawodzie nauczyciela.
Działalność kulturalna i społeczna
Franciszka Tomczak cały swój zapał i czas poświęcała swym wychowankom .W 1927 roku założyła w Pięczkowie Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej „Młode Polki”– był to młodzieżowy chór. Organizowała też wypoczynek dla dzieci i młodzieży wiejskiej. Przygotowywała wiele uroczystości okolicznościowych i imprez środowiskowych, dożynek, odpustów, rocznic patriotycznych, rajdów rowerowych oraz wycieczek edukacyjno – rekreacyjnych. Prowadziła świetlice i biblioteki wiejskie. Była założycielką i instruktorką Koła Gospodyń Wiejskich, organizowała w okolicznych miejscowościach wiele pokazów kulinarnych i kursów mereszkowania (haftu), Celem tych spotkań było zachowanie tradycji i integracji społecznej.
W 1929 roku założyła w szkole w Pięczkowie Spółdzielnię Uczniowską, którą potem prowadzili, pod jej kierunkiem, rodzice. W tym samym roku sfinansowała zakup pierwszego we wsi radioodbiornika, który przez wiele lat służył zarówno dzieciom jak i ich rodzicom. 25 maja 1936 roku zorganizowała uroczyste obchody 100 lecia Szkoły Podstawowej w Pięczkowie, w której uczestniczyła cała wieś.
W 1945 roku założyła zespół folklorystyczny „Tośtoki”, któremu przewodniczyła do końca życia, chociaż w 1950 roku została przeniesiona do Dębicza. Zespół gromadził ludność okolicznych wsi: Pięczkowa, Orzechowa, Czeszewa, Mikuszewa, Lubrza, Witowa, Krzykos i Solca. Składał się z kapeli ludowej oraz grupy śpiewająco- tanecznej . Zespół kultywował elementy dawnego folkloru mikroregionu. Występował na wielu festiwalach i przeglądach na terenie województwa i Polski, a nawet wyjeżdżał gościnnie za granicę, pobyt w Cottbus w roku 1973. Podczas prezentacji folklorystycznych zdobywał wiele nagród i wyróżnień. Z udziałem zespołu nagrano wiele audycji radiowych i programów telewizyjnych: „Wesele Tośtockie”, „Życiorys własny robotnika” , „Żywot człowieka poczciwego” . Zespół występował również w programie „Bariery” oraz nagraniach promujących kulturę regionu . W czerwcu 1975 roku zespół „Tośtoki” i jego prowadząca , Pani Franciszka Tomczakowa, otrzymali Medal Oskara Kolberga. Sama bohaterka na co dzień ubierała się w strój regionalny.
Znaczenie dla regionu i osiągnięcia
– wychowawczyni wielu pokoleń,
– człowiek o wielkim autorytecie i szlachetności ,
– została nagrodzona brązowym medalem „Za długoletnią służbę”,
– otrzymała srebrny i złoty Krzyż Zasługi,
– została uhonorowana Medalem XXX lecia PRL,
– otrzymała odznakę Honorową „Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego”,
– nagrodzona odznaką ” Zasłużony Działacz Kultury”,
– żarliwa patriotka- brała udział w plebiscycie na Warmii,
– prowadziła tajne nauczanie dzieci i młodzieży w czasie II wojny światowej,
– inicjatorka wielu organizacji „Spółdzielnia Uczniowska” i „Koło Gospodyń Wiejskich”,
– prowadziła świetlice i bibliotekę wiejską,
– miłośniczka i propagatorka kultury regionu,
– uhonorowana w 1974 r. wyborem na „Wielkopolanina Roku”,
– otrzymała najwyższą nagrodę dla działaczy i twórców kultury ludowej i folkloru- medal im. Oskara Kolberga,
– rozsławiła niewielką wieś i region wielkopolski w Polsce i poza jej granicami kultywując tradycje i odrębność mikroregionu,
– rozśpiewała i zintegrowała społecznie mieszkańców wielu sąsiednich wsi,
– z dumą nosiła strój regionalny.
Źródła
– Gerard Kucharski, Dzieje Gminy Krzykosy, Krzykosy 2012.
– Słownik Biograficzny Powiatu Średzkiego, red. Bożenna Urbańska, Andrzej Androchowicz, tom1, Środa Wielkopolska 2011.
– Urząd Miasta i Gminy w Środzie Wielkopolskiej ,Wydział Oświaty Kultury i Sportu – Archiwum i akta osobowe pracowników oświaty.
-Kronika Zespołu Folklorytycznego ,,Tośtoki”.
-Kronika Placówki Kulturalno- Oświatowej w Pięczkowie 1968-69.
–wywiad z panią Czesławą Ziętą sołtysem wsi Pięczkowo i obecną instruktorką zespołu folklorystycznego ,,Tośtoki”.
-strony internetowe : www.na-kolberg.pl , www.filmpolski.pl ,www.regionwielkopolska.pl , www.pięczkowo.pl
