Pochodzenie
Jan Figielek urodził się 9 maja 1931 roku w Bruczkowie (gmina Borek Wielkopolski, powiat gostyński). Zmarł 29 października 2001 roku. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Borku Wielkopolskim.
Edukacja
W czasie II wojny światowej samodzielnie uczył się gry na organkach ustnych, po hitlerowskiej okupacji jego nauczycielem został kierownik szkoły w Bruczkowie, Czesław Bryll. Swoją muzyczną pasję i umiejętności odziedziczone po przodkach (ojciec i wujkowie grali na skrzypcach) rozwijał w orkiestrze wojskowej oraz w dętej orkiestrze przy OSP w Borku Wielkopolskim. Dzięki miejscowemu organiście, Ignacemu Maciejewskiemu, nauczył się gry na organach. W latach 60. XX w. jego ulubionym instrumentem stały się dudy, które były przechowywane w jego rodzinie po pradziadku. Sam zgłębił tajniki gry na tym instrumencie.
Praca
Z zawodu był krawcem. Po odbyciu służby wojskowej przeniósł się do Borku Wielkopolskiego, gdzie założył zakład krawiecki, w którym kształcili się także adepci tego zawodu. Z jego usług korzystali borkowianie, ale także lokalne zespoły folklorystyczne. Ponadto wykonywał nieodpłatnie hafty na proporcach i sztandarach.
Pasje
Jan Figielek znany jest boreckiej społeczności przede wszystkim jako muzyk, kolekcjoner, autor boreckich legend i wielki miłośnik folkloru.
Muzyka
Od najmłodszych lat pasją Jana Figielka była muzyka. Potrafił grać na wielu instrumentach: organach, dudach, skrzypcach, trąbce, mazankach i swoimi umiejętnościami dzielił się także z innymi, ucząc młodych muzyków. Ponadto samodzielnie wykonywał skrzypce i dudy. Owocem miłości do muzykowania było stworzenie w roku 1970 kapeli ludowej „Kumotry”, w skład której obok Jana Figielka grającego na dudach, wchodzili Wincenty Marciniak (bandonia) i Marcin Rebelka (skrzypce). Występy zespołu nie tylko uświetniały lokalne uroczystości, ale popularyzowały również borecki folklor poza granicami gminy czy powiatu. Boreccy muzycy występowali w Teatrze Wsi Polskiej w Warszawie, na Festiwalu Śpiewaków i Kapel Ludowych w Kazimierzu Dolnym; podczas przeglądów, konkursów i festiwali w Bukówcu Górnym, Poznaniu, Kościanie, Szczawnicy, Rydzynie. Borecki dudziarz występował również za granicą – we Francji, Holandii i Niemczech. Od 1969 roku wdzięczny za muzyczny talent codziennie w majowe poranki o godzinie 6.00 razem z innymi muzykami witał mieszkańców najbliższej okolicy maryjnymi pieśniami granymi z wieży kościoła farnego w Borku Wielkopolskim.
Kolekcjonerstwo
Drugą pasją Jana Figielka było kolekcjonerstwo. Zbierał stare instrumenty. W zbiorze ponad 50 instrumentów muzycznych znajdowały się dudy, skrzypce, mazanki, mandoliny, bandonie, harmonie, kołatki, flety, okaryny. Potrafił na nich zagrać i znał ich historię. Ponadto gromadził stare sztandary, obrazy, książki, żelazka, kufry, skrzynie, zegary i inne przedmioty związane z ziemią borecką. Dzięki staraniom kolekcjonera przedmioty te nie uległy zniszczeniu, były konserwowane i naprawiane. Niespełnionym marzeniem Jana Figielka było stworzenie w Borku muzeum, ostatecznie jednak część swoich zbiorów przekazał do Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, Muzeum Okręgowego w Lesznie, Muzeum im. Edmunda Bojanowskiego w Grabonogu i Muzeum Ziemi Gostyńskiej w Gostyniu.
Boreckie legendy
W początkach lat 90. ubiegłego wieku Jan Figielek publikował na łamach „Panoramy Leszczyńskiej” krótkie opowiadania nawiązujące do historii ziemi boreckiej. Łączą w sobie fakty historyczne oraz wydarzenia graniczące z cudem, dlatego nazywane są „boreckimi legendami” (m.in.: „Na siwym koniu”, „Na Tarczy słońca”).
Działalność społeczna
• w latach 60. i 70. XX w. był wiceprezesem Zespołu Ludowego „Wisła-Borek” i prezesem miejsko-gminnego koła PTTK;
• od 1975 roku pełnił funkcję prezesa boreckiego LOK-u;
• przez 50 lat działał w OSP;
• był honorowym dawcą krwi;
• współpracował z leszczyńskim Stowarzyszeniem Twórców Kultury.
Nagrody, wyróżnienia i odznaczenia
• II miejsce w kategorii zespołowej dla kapeli „Kumotry” w Ogólnopolskim Konkursie Gry na Dawnych Instrumentach Ludowych „Gędźba’84” w Szczawnicy (1984);
• I miejsce w kategorii Instrumentalistów w Ogólnopolskim Konkursie Gry na Dawnych Instrumentach Ludowych „Gędźba’84” w Szczawnicy (1984);
• nagroda w VII Ogólnopolskich Konfrontacjach Kapel Dudziarskich (Poznań, 1982);
• Król Kurkowy Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Borku Wielkopolskim (1992);
• Medal Leszczyńskiego Towarzystwa Kulturalnego „Za serce dla kultury” (Leszno, 1999);
• Zasłużony Dawca Krwi PCK.
Znaczenie postaci
Jan Figielek to postać zasłużona dla gminy Borek Wielkopolski i jej kultury. Był artystą, muzykiem, kolekcjonerem, autorem boreckich legend. Swoimi umiejętnościami dzielił się z innymi, ucząc młode pokolenie gry na różnych instrumentach muzycznych.
Można go określić mianem „organicznika XX wieku”, gdyż pragnął kultywować borecki folklor, ocalić go przed zapomnieniem. Wszystkie zaś jego działania na tym polu możemy nazwać pracę społeczną.
Troszcząc się o przetrwanie tego, co w kulturze typowe i wyjątkowe dla jego małej ojczyzny, zapewnił sobie trwałe miejsce w pamięci wielu mieszkańców ziemi boreckiej.
Źródła
Dajewski L., Wspomnienie o Janie Figielku [online], „Ziemia Borecka”, 2001, nr 5, s. 16.
HF, mjk, Nie zagrają dudy ni skrzypki, nie zaśpiewa Figielek, „Nowa Gazeta Gostyńska”, 2001, nr 16 [dostęp 4 lipca 2014], dostepny w Internecie: http://www.gg.bt.pl/info01_23/nie.htm
Kronika Gmniny Borek Wielkopolski.
Kronika Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Borku Wielkopolskim.
Sternal K., Pobudka z maryjnymi pieśniami, „Gazeta Poznańska”, 2001, nr 110, s. 6.
Tyrakowska A., Świat według Figielka, „Gniazdo” (dwumiesięcznik regionalisty szkolnej pracowni historycznej w Zimnowodzie), 1997, nr 5, s. 3-5.
Warczak C., Spotkanie z żywą legendą (wywiad), „Ziemia Borecka”, 1999, nr 4, s. 14.