Pochodzenie

Jan Galewski urodził sie 20 października 1891 r. we wsi Zagrodniki w powiecie łaskim (obecne województwo łódzkie). Kilka lat później jego rodzice zamieszkali we wsi Witów w powiecie piotrkowskim, gdzie dzierżawili młyn wodny i niewielkie gospodarstwo rolne.

Dzieciństwo

Jan Galewski wychowywał się w miejscowości Witów, tam uczęszczał do szkoły początkowej.

Edukacja (lub „młodość”)

Jan Galewski po ukończeniu szkoły początkowej w 1904 r. wstąpił do I klasy gimnazjum rosyjskiego w Piotrkowie Trybunalskim. W lutym następnego roku w wyniku aktywnego uczestnictwa w wydarzeniach zwanych „Strajkiem szkolnym – 1905 r.”, porzucił to gimnazjum i pomimo nalegań profesorów do szkoły nie powrócił. Po kilku miesiącach przerwy w nauce złożył egzamin do II klasy, 8 – klasowego gimnazjum polskiego im. T. Jacobsona w Piotrkowie Trybunalskim. Niestety, z powodu trudnej sytuacji finansowej rodziców, po czterech latach przerwał szkołę, by pracować w gospodarstwie i przy młynie z rodzicami. W wolnym czasie dużo czytał i sam się uczył. Ostatecznie w lutym 1914 r. w Gimnazjum Realnym w Kaliszu złożył egzamin na nauczyciela początkowego, a 31.03.1914 r. otrzymał nominację na nauczyciela Szkoły Elementarnej w Drzewcach.

Etapy działalności

Praca w zawodzie nauczyciela

Jan Galewski rozpoczął pracę jako nauczyciel 01 kwietnia 1914 r. w Szkole Elementarnej we wsi Drzewce w powiecie kolskim. Po pięciu latach pracy został przeniesiony do Brdowa w powiecie Lubotyń (15 październik 1919 r.). Była tam szkoła jednoklasowa i początkowo pracował jako nauczyciel samodzielny. W 1929 r. po uzyskaniu przez szkołę wyższego stopnia organizacyjnego został mianowany na jej kierownika, początkowo szkoły dwuklasowej, a po dalszych staraniach – czteroklasowej. Po pięciu latach pełnienia tej funkcji, gdy stopień organizacyjny szkoły w Brdowie podwyższono do sześcioklasowej, ogłoszono konkurs na kierownika według nowych zasad doboru kadr. Niestety wynik konkursu był niekorzystny dla naszego Bohatera, dlatego poprosił o przeniesienie. Od 01 sierpnia 1934 r. do 01 września 1936 r. pracował na stanowisku nauczyciela początkowego w szkole w Lubstówku, w gminie Sompolno. Następnie został ponownie przeniesiony do Kiełczewa, gmina Lubotyń z poleceniem objęcia tam obowiązków kierownika szkoły II stopnia. Ostatnia zmiana pracy nastąpiła w dniu 01 lipca 1937 r. na własną prośbę z powodu braku możliwości współpracy z właścicielem budynku dzierżawionego dla szkoły, którym był Niemiec, tzw. „zaciekły antypolak”. Wówczas nauczyciel wraz z rodziną zamieszkał w Ochlach, gdzie pracował do rozpoczęcia wojny.

W sumie prawie 26 lat Jan Galewski prowadził czynnie działalność nauczycielską i związane z nią prace dla rozwoju szkolnictwa na terenie powiatu kolskiego.

Czas wojny

Praca w szkole zakończyła się w dniu wybuchu wojny – 01 września 1939 r. – szkołę zamknięto. Wojska niemieckie wkroczyły do Ochli 23 – 24 września 1939 r. W połowie 1940 r. na polecenie okupacyjnych władz, rodzinę nauczyciela przeniesiono do opuszczonego jednoizbowego domku poza główną zabudową. Tam przetrwali do wyzwolenia. W początkowych latach okupacji z nieznanych powodów, żandarmeria wielokrotnie aresztowała Jana Galewskiego i zatrzymywała na jeden – dwa dni w Kole na przesłuchania. Jedno z zatrzymań trwało prawie miesiąc. Warunki przetrwania w więzieniu były bardzo trudne – urągające normalności. Przesłuchania były prowadzone w języku niemieckim, znanym przez nauczyciela, nie stosowano przemocy fizycznej wymuszającej treści zeznań. Prawdopodobnie celem aresztowań było zastraszanie i wywieranie presji dla uzyskania przydatnych informacji. Aby pozyskać środki na utrzymanie rodziny Jan Galewski w czasie wojny podjął pracę jako laborant w pracowni fotograficznej w Kole. Właścicielem tego zakładu był Polak, któremu władze okupacyjne pozwoliły na dalsze prowadzenie działalności pod warunkiem zapewnienia ich potrzeb. W tym czasie zapotrzebowanie na fotografię gwałtownie wzrosło. Część pracy wykonywana była w zakładzie, ale większość zdjęć wywoływana była nocami w domu i odnoszona do Koła. Fotografie przedstawiały sytuacje frontowe, choć często były też zdjęcia rodzinne żołnierzy i obywateli niemieckich. Być może, również z tego powodu Jan Galewski był aresztowany, przesłuchiwany i zastraszany utratą życia lub rodziny. Zawsze zwalniano go z aresztu z powodu braku dowodów na prowadzenie działalności przeciw Niemcom. Jednak 9 lipca 1944 r. o godzinie 2 – 3 nad ranem grupa sześciu niemieckich żandarmów uzbrojonych w karabiny kolejny raz przyszła aresztować Polskiego Nauczyciela. Po oświadczeniu o aresztowaniu oficer nakazał nauczycielowi szybko się ubierać. W czasie ubierania demonstracyjnie bawił się pistoletem w pobliżu głowy Polaka, przeładowywał magazynek z nabojami, sprawdzał spust i zamek robiąc dużo trzasku w złowrogiej ciszy. Wydawał też polecenia po niemiecku czego nie wolno ubierać, a przede wszystkim aby robić to szybciej. Wyprowadzenie z domu przebiegało spokojnie i nic nie zapowiadało zbliżającej się tragedii. Po wyjściu eskorta prowadziła aresztanta do ścieżki dochodzącej do drogi głównej. Wówczas oficer podał nauczycielowi kajdanki z poleceniem ich założenia. Jan Galewski oddał kajdanki i zapewnił, że nie jest bandytą i nie ma zamiaru uciec. Całą sytuacją obserwowali żona i najstarszy syn nauczyciela. Oficer powtórzył nakaż założenia kajdan, wciskając je na ręce, wówczas nauczyciel rzucił je na ziemię, po czym został uderzony w skroń. Cios okazał się zbyt słaby, aby przewrócić aresztowanego nauczyciela. Przerażona żona podbiegła, chcąc podtrzymać męża, ale oficer chwycił ją za ramiona i kopniakami z impetem wepchnął do domu. Chwilę przed tym syn zauważył, jak jego ojciec chwycił za karabin któregoś z żandarmów. Po zatrzaśnięciu drzwi padło ostrzeżenie, że ich otwarcie spowoduje zabranie całej rodziny. Dalej było już słychać tylko odgłosy szarpaniny, bicia i łamani kości. Po kilkunastu sekundach nastał moment ciszy, rozległy się dwa strzały z pistoletu. Niezwłocznie na miejscu zbrodni pojawił się wóz, na którym przewieziono zwłoki na cmentarz w Dębach Szlacheckich. Ta noc wspominana była jako kolejna „łapanka polskich patriotów”.

Żandarmi dopilnowali, aby ciało zabitego nauczyciela zostało pogrzebane bezpośrednio w ziemi, w pobliżu śmietnika. Miejsce to obsypano kamieniami. Pracę tę wykonywał tzw. grabowy z Dębów Szlacheckich, który osłonił twarz Jana Galewskiego białą chusteczką z kieszonki marynarki. On też przekazał rodzinie informację, o tym, że strzały oddano w skroń. W dniu 17 lipca żandarmi wezwali żonę nauczyciela do urzędu we wsi Młynek, tam nakazano podpisać dokument w języku niemieckim, którego treści, ani kopii nie udostępniono – nazwano to „wymeldowaniem”.

Znaczenie postaci

„Jan Galewski – nauczyciel, który zginął za Polskę” – taki napis zobaczymy na jego grobie w Dębach Szlacheckich, na tablicy pamiątkowej przy Urzędzie Gminy w Osieku Małym i w wielu pozycjach lokalnej literatury. W wyjątkowo trudne politycznie czasy naszej historii wtapia się życiorys Polskiego Nauczyciela. Wielokrotnie przenoszony z jednej placówki do innej, najczęściej z powodów politycznych, nie zmieniał swoich poglądów, nigdy nie wyraził zgody, aby uczyć dzieci po rosyjsku. Sam jako dziecko wiedział, że jest Polakiem i był na tyle dumny, że kiedy zmuszano go do uczenia się w języku rosyjskim, wolał zrezygnować z nauki, niż kształcić się w obcym języku. Pracując jako nauczyciel wiedział, że uczy nie tylko pisać, czytać czy liczyć, ale przede wszystkim wychowuje Polaków. Za liczne osiągnięcia otrzymywał nagrody i wyróżnienia:

– wyróżnienie za ofiarną pracę w GUS – 1922 r.,

– Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości – 23 stycznia 1929 r.,

– wyróżnienie za ofiarną pracę w GUS – 1932 r.,

– Odznaka Honorowa za Walkę o Szkołę Polską (widoczna na wielu fotografiach, wpięta w marynarkę) – przyznana w latach dwudziestych, niestety później skradziona.