POCHODZENIE
Janina Aniela Kłopocka urodziła się 18.08.1904 r. w Koźminie, w Wielkopolsce (zabór pruski). Była córką piekarza Jana Kłopockiego oraz Marianny z domu Niedźwiedzińskich. Miała dwoje rodzeństwa: starszą siostrę Łucję i młodszego brata Mariana.
DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ
W Koźminie spędziła Janina cztery lata, lecz to właśnie tutaj nawiązała pierwsze kontakty ze sztuką. Zabytki kościoła farnego min. portrety trumienne oraz podobizny kolatorów w sarmackich strojach, jak również ilustracje według mistrzów renesansu i baroku znajdujące się w księdze żywotów świętych, wpłynęły na jej wrażliwą wyobraźnię. W 1907 r. Jan Kłopocki wyjechał do Berlina, gdzie podjął pracę. Wkrótce dołączyła do niego rodzina. Jedynie najmłodszy syn Marian pozostał w Koźminie pod opieką dziadków. 4.08.1914 r. ojciec Jan został powołany do wojska i wysłany na front, gdzie po trzech miesiącach zginął. Wychowaniem i utrzymaniem rodziny od tej pory zajmowała się tylko matka.
EDUKACJA
w 1914 r. Janina Kłopocka wstąpiła do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Berlinie, gdzie uczono polskich pieśni, organizowano zloty sportowe, wycieczki krajoznawcze oraz organizowano przedstawienia. W 1921 r. ukończyła liceum franciszkańskie, następnie znalazła się w szkole handlowej. Dzięki staraniom matki pobierała nauki języka polskiego, literatury i historii ojczystego kraju. Otrzymała stypendium dla wybitnie uzdolnionych i podjęła studia rysunku w berlińskiej Szkole Sztuk Plastycznych, którą ukończyła w 1925 r.. W latach 1929-1932 studiowała na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie pod okiem profesora Władysława Skoczylasa uczyła się grafiki, a u profesora Mieczysława Kotarbińskiego rysunku. Pobierała również nauki malarstwa ściennego, mozaiki i grafiki.
DZIAŁALNOŚĆ W ZWIĄZKU POLAKÓW W NIEMCZECH
W 1922 r. powstał Związek Polaków w Niemczech, a już rok później wstąpiła do niego Janina Kłopocka. W 1928 r. uczestniczyła w związkowej wycieczce do ojczystego kraju, gdzie pierwszy raz zobaczyła Kraków i Zakopane. To właśnie te miejscowości zainspirowały ją do stworzenia pierwszych drzeworytów. Po przejęciu w Niemczech władzy przez Adolfa Hitlera, naziści zmienili symbolikę wszystkich niemieckich organizacji i instytucji. Godłem państwowym Niemiec stała się swastyka. Obowiązywał także zakaz używania przez Polaków w Niemczech znaku Orła Białego. Z inspiracji doktora Jana Kaczmarka, działacze Związku Polaków w Niemczech postanowili utworzyć znak, który podkreślałby narodowy charakter organizacji. O utworzenie znaku, łatwego do narysowania i zapamiętania dla narodu polskiego, poproszono Janinę Kłopocką. Prostymi liniami nakreśliła ona bieg rzeki Wisły od Karpat po Bałtyk, z zaznaczonym Krakowem – kolebką polskości. Biały znak umieściła na czerwonym tle. Rodło stało się symbolem wszystkich walczących Polaków w Niemczech w latach międzywojennych oraz ich łączności z całym narodem polskim. Janina Kłopocka jest również autorką kolorowego drzeworytu przestawiającego Matkę Boską z Dzieciątkiem w polskim stroju ludowym. Na widok tej pracy ksiądz doktor Bolesław Domański rzekł „Oto jest Matka Boska Radosna”. Od tej pory patronką mniejszości polskiej w Niemczech, czyli Polaków spod znaku rodła, była Matka Boska Radosna. W 1934 r. Kłopocka została kierownikiem graficznym Centrali Prasowej Związku Polaków w Niemczech z siedzibą w Berlinie. W tym czasie projektowała druki, odznaki, plakaty, dekoracje wnętrz z okazji zjazdów i innych uroczystości. Po otrzymaniu propozycji od Jana Kaczmarka i księdza doktora Bolesława Domańskiego, w 1936 r. artystka podjęła się ozdobienia głównej sali Domu Polskiego w Zakrzewie malowidłami ściennymi obrazującymi obyczaje ludowe. Praca składała się z szesnastu obrazów naturalnej wielkości zawierających sceny: „Chłopcy z Gwiazdą”, „Przebierańcy z kozą”, „Dożynki”, „Ul”, „Święcenie krów”, „Puszczanie wianków”, „Powitanie wiosny”, „Baranek wielkanocny”, „Procesja w dzień Matki Boskiej Gromnicznej”, „Obraz Matki Boskiej Radosnej”, „Procesja Bożego Ciała”, „Święcenie ziół”, „Sianie zboża”, „Zaduszki”, „Wieczerza Wigilijna”, „Szopka”. Całość została nazwana przez autorkę „Polskim Rokiem Obrzędowym”.
DALSZE LOSY AUTORKI RODŁA
W czasie II wojny światowej Janina Kłopocka, pod pseudonimem Lubomira, należała do konspiracji walczącej z Niemcami. Przed wybuchem powstania, zagrożona aresztowaniem, opuściła Warszawę i udała się do Częstochowy. Później powróciła do Warszawy. Po wyzwoleniu została kierownikiem referatu Kultury i Sztuki Starostwa w Oleśnie na Opolszczyźnie, następnie podjęła pracę jako grafik w Ministerstwie Przemysłu. We wrześniu 1949 r. została aresztowana za działalność w nacjonalistycznej grupie Zadruga i osadzona w więzieniu. Sądzona była w lipcu 1952 r.. Zwolniona z powodu ciężkiego stanu zdrowia w grudniu 1953 r. W 1958 r. została zrehabilitowana przez Sąd Najwyższy. W 1971 r. w uznaniu zasług odznaczona została Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
POZOSTAŁA TWÓRCZOŚĆ JANINY KŁOPOCKIEJ
1919 r. – podczas pobytu w Michałkowicach na Górnym Śląsku powstały rysunki i akwarele przedstawiające martwą naturę, szkice portretów, sceny rodzajowe na tle kopalni.
1930 r. – współpracowała z pismem „Młody Polak w Niemczech”, wykonywała okładki i winiety.
1936 r. – wraz z grupą artystów „Czerń i Biel” wystawiła swoje prace w Zachęcie.
1957 r. – pojawiła się książka dla młodzieży „Dobry Mirali”, do której wykonała ilustracje.
1961 r. – na III Ogólnopolskiej Wystawie Grafiki i Rysunku wystawiła linoryt „Dama Renesansowa”.
1963 r. – powstała ostatnia grafika „Poemat Perski”.
Janina Kłopocka zaprojektowała również znaczek pocztowy upamiętniający walkę Polaków w Niemczech i ich rocznicę.
Podczas okupacji większość dzieł Janiny Kłopockiej zaginęła i uległa zniszczeniu. Ocalałe prace znajdują się w Muzeum Narodowym w Warszawie, w Ossolineum we Wrocławiu oraz za granicami kraju.
ŚMIERĆ ARTYSTKI
Janina Kłopocka zmarła 27.021982 r. w Warszawie. 5.031982 r., zgodnie z wolą artystki, pochowano ją na oleskim cmentarzu. Jej trumnę okrywał sztandar z rodłem.
ZNACZENIE POSTACI
Janina Kłopocka w swoich pracach manifestowała polskość walczącą o narodową godność i nadzieję. Nic dziwnego, że swoje ślady zostawiła również w Zakrzewie – wiosce, w której patriotyzm jest do dziś sprawą ważną. W 1994 r. Rada Gminy uchwaliła herb Zakrzewa, w którym umieszczono Rodło i Matkę Boską Radosną. Czternaście lat później jedną z ulic Zakrzewa nazwano imieniem tej utalentowanej artystki. W Domu Polskim wciąż można oglądać freski Janiny Kłopockiej „Polski Rok Obrzędowy”, które udało się odsłonić spod tynku nałożonego przez Niemców w 1939 r.. Niewątpliwie ważnym miejscem dla Zakrzewian jest kaplica Matki Boskiej Radosnej, uroczyście otwarta w 1989 r. Tak jak niegdyś Matka Boska Radosna była Patronką Związku Polaków w Niemczech, tak dziś jest Patronką Krainy Złotowskiej.
BIBLIOGRAFIA
Czarnotta Elżbieta: Historia Szkoły Podstawowej w Głomsku 1929-2010, Głomsk 2012
Lehr Helena, Osmańczyk Edmund: Polacy spod Znaku Rodła, Warszawa 1972
Osmańczyk Jan Edmund: Matka Boska Radosna Patronka Polaków spod Znaku Rodła, Paryż 1989
Osmańczyk Jan Edmund: Niezłomny proboszcz z Zakrzewa – rzecz o księdzu Patronie Bolesławie Domańskim, Warszawa 1989
Kęcińska-Kaczmarek Jowita (red.): Buczkowskie Konferencje Naukowe (1998-2004), Gdańsk – Wielki Buczek, 2009
Kęcińska-Kaczmarek Jowita (red.): Ksiądz Patron Bolesław Domański (1872-1939) a tradycje Związku Polaków w Niemczech na Krajnie, Gdańsk – Wielki Buczek 2004