1. Życiorys

Kasper Miaskowski herbu Leliwa urodził się w 1549r. w Smogorzewie, wsi położonej nieopodal Gostynia, na lewym brzegu Obry. Dziad Kaspra, Ambroży, znany też był pod nazwiskiem Smogorzewski. Ojciec poety – Jan, zmarł w 1570 roku. Matką była Zofia Kembłan z Chełkowa, zmarła podczas epidemii w 1572 roku.

Dzieciństwo i lata wczesnej młodości Kaspra Miaskowskiego nie są znane. Dawniej sądzono, iż kształcił się w szkole benedyktynów w Lubiniu oraz w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu. Dzisiejsi badacze nie są jednak do końca o tym przekonani. Przypuszcza się, że znajomość Biblii i mitologii (którą wykorzystywał w swej twórczości) zdobył drogą samodzielnej pracy.

Po śmierci ojca i jednego ze starszych braci Kasper z bratem Maciejem zostali opiekunami rodzinnego majątku. Młodszy brat Kaspra, Baltazar wybrał karierę duchownego i sprzedał swoją część majątku braciom, Kasprowi i Maciejowi.

Po usamodzielnieniu się Miaskowski poślubił w 1589r. Zofię Szczodrowską. Małżonkom urodził się syn, który wkrótce zmarł. Dzięki swej żonie Miaskowski spowinowacił się z sekretarzem króla Stefana Batorego – Sebastianem Grabowieckim.

Można przypuszczać, że przez Grabowieckiego twórczość Miaskowskiego trafiała do kręgów dworskich.

Opieka nad członkami rodziny wiązała się z dużymi obciążeniami finansowymi. Często też Miaskowski wpadał w kłopoty o charakterze sąsiedzkim i rodzinnym – długi hipoteczne, pozwy sądowe, procesy o długi, sąsiedzkie utarczki o granice i często zły stan majątkowy.

Ważnym okresem w życiu Kaspra Miaskowskiego był pobyt w miejscowości Włoszczonowa pod Gąbinem koło Kutna (źródła podają również nazwę Włoszczanowo, Włoszczanow) w latach 1604 – 1607. Miaskowski administrował wówczas majątkiem oficjalnie należącym do jego brata Baltazara – kanonika, a później biskupa wrocławskiego.

Pobyt we Włoszczonowej był dla Miaskowskiego okresem pewnej stabilizacji i spokoju, co ożywiło twórczość poetycką.

Wróciwszy do Smogorzewa, jako jeden z trzech właścicieli tej majętności, pozostał tam już do końca życia. Powróciły jego dawne problemy. W 1619 roku w wyniku przegranego procesu sąd orzekł rugi Miaskowskiego ze Smogorzewa. Do wykonania wyroku jednak nie doszło. Zmarł 22 kwietnia 1622 roku.

2. Twórczość

Twórczość Miaskowskiego przypadła na lata od około 1602 do 1620, czyli na okres schyłkowy renesansu, kierunku który charakteryzował się rozkwitem nauki, literatury i sztuki, zainteresowaniami światem starożytnym, nasileniem tendencji humanistycznych, zwrotem ku człowiekowi i jego życiu. Jednocześnie zaś poezja Miaskowskiego wkraczała w okres baroku, cechującego się w literaturze kwiecistością stylu, nagromadzeniem ozdobników i wymyślnych zwrotów językowych, łączeniem mitologii klasycznej z wątkami biblijnymi. Zatem twórczość smogorzewskiego poety stanowi ważne ogniwo wiążące renesans i barok literacki w Polsce.
Najwięcej miejsca w twórczości Kaspra Miaskowskiego zajmowała poezja religijna. Jego wiersze zawierają liczne akcenty skierowane przeciw innowiercom i reformacji. W wielu utworach poety przejawia się troska o losy ojczyzny. Jest to zrozumiałe zwłaszcza wobec faktu, że twórczość Miaskowskiego przypadła na czas wielu ważnych wydarzeń, spośród których wymienić można trwający w latach 1606–1609 bunt szlachty przeciwko absolutystycznym dążeniom króla Zygmunta III Wazy (tzw. Rokosz Zebrzydowskiego), czy też tocząca się w latach 1600 – 1611 wojna polsko-szwedzka o Inflanty.
Jako przykłady żywego zainteresowania Miaskowskiego bieżącymi wydarzeniami można wymienić następujące utwory:
– „Na ekspedycję moskiewską do Królewica Jego M.” – był to wyraz poparcia poety dla interwencji zbrojnej części polskiej magnaterii, mającej na celu osadzenie na tronie moskiewskim Dymitra, domniemanego syna cara Iwana Groźnego;
– „Tryumph na zwycięstwo Inflanckie” – w utworze tym poeta wyraża radość ze zwycięstwa hetmana Chodkiewicza nad wojskami szwedzkimi pod Kircholmem;
– „Thren Rzeczypospolitej w nieszczęsne wojny domowe” – to z kolei wyraz pragnienia poety, aby energię zużywaną na niepotrzebne wojny domowe skierować przeciwko wrogom zewnętrznym.
Stefan Nieznanowski, historyk literatury w swoim opracowaniu „O poezji Kaspra Miaskowskiego. Studium o kształtowaniu się baroku w poezji polskiej” nazywa Miaskowskiego „poetą domowych opłotków”.
Poeta ze Smogorzewa w wielu swych utworach ukazywał piękno rodzinnych stron, a także trud pracy na roli. Tworzył też liczne wiersze okolicznościowe z okazji chrztów, ślubów, pogrzebów itp.
Wspomnieć też należy o napisach nagrobkowych tworzonych przez Miaskowskiego. Stworzył on takie napisy m. in. dla swojej żony (jeszcze za jej życia – co w epoce baroku nie było niczym dziwnym) i matki.
Na tablicy nagrobkowej, wmurowanej w ścianę kościoła parafialnego w Strzelcach Wielkich, znajduje się napis ułożony przez samego poetę:

Kasper Miaskowski, co miał śmiertelnego
W tym zawarł grobie, aż do dnia Onego,
Gdy głuche ciało trąba budzić będzie,
A ogniem z nieba spłonie ziemia wszędzie;
Ale co dowcip dał mu był niepodły
Słowieńskim bluszczem Muzy to obwiodły.
Zasnął w Panu Bogu d. 22 kwietnia r. p. 1622
Wieku swego 73, który wszystek w pobożności
Na czytaniu i pisaniu uczonych pism przeżył.

Swoje dzieła wydał Miaskowski po raz pierwszy jeszcze za swojego życia w tomie zatytułowanym „Zbiór rythmów” który ukazał się po raz pierwszy w 1612r. w Krakowie. Drugie wydanie „Zbioru rhytmów” poprawione i uzupełnione przez poetę o nowe utwory ukazało się w Poznaniu w 1622r.
Wydanie „Zbioru rhytmów” z 1855r. dostępne jest również w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej pod adresem:
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication?id=120820&from=&dirids=1&tab=1&lp=5&QI=

Najnowsze jak do tej pory wydanie poezji Miaskowskiego ukazało się staraniem Instytutu Badań Literackich PAN, jako III tom w serii Biblioteka pisarzy Staropolskich w 1996r.
ibl.waw.pl/3bps.pdf

3. Formy popularyzowania poety i jego twórczości w regionie.

Do niedawna postać Kaspra Miaskowskiego była mało znana. Oprócz płyty nagrobkowej w kościele wielkostrzeleckim o jego istnieniu i działalności wiedziało niewielu. Poetę przypomina dziś jedna z ulic Piasków nosząca jego imię. Od kilku lat krzewiciele kultury polskiej i sztuki żywego słowa w regionie gostyńskim przybliżają sylwetkę zapomnianego poety i zachęcają do studiowania jego poezji poprzez organizowanie co roku Powiatowego Konkursu Recytatorskiego im. Kaspra Miaskowskiego. Konkurs obejmuje uczniów szkół podstawowych, gimnazjów, szkół średnich oraz osoby niepełnosprawne z placówek na terenie powiatu gostyńskiego. Składa się on z dwóch etapów: eliminacyjnego i finałowego. Pierwszy z nich przeprowadzony jest na poziomie szkół, które wyłaniają jednego przedstawiciela do etapu finałowego. Zatem w drugiej części konkursu, odbywającej się w Domu Kultury w Piaskach, biorą udział najlepsi recytatorzy spośród wszystkich typów szkół w powiecie gostyńskim.

Zgodnie z regulaminem konkursu: Ideą przewodnią konkursu jest propagowanie sztuki żywego słowa, upowszechnianie poezji wśród młodzieży, zwłaszcza poezji Kaspra Miaskowskiego, oraz integracja środowiska młodzieżowego.Konkurs umożliwia również zapoznanie dzieci, młodzieży i osób niepełnosprawnych z literaturą pozaszkolną oraz postacią Kaspra Miaskowskiego – poety za Smogorzewa. Pragniemy również poszerzyć bądź rozbudzić zainteresowania literackie wśród osób niepełnosprawnych.

Ta forma popularyzowania twórczości Miaskowskiego cieszy się dużym zainteresowaniem. Nie przypadkowo konkursy organizowane są w dni wolne od pracy, by mogli je obejrzeć nie tylko rodzice recytujących dzieci, ale także mieszkańcy Piasków i okolicy. Każdorazowo galę finałową konkursu uświetniają występy artystyczne – wśród zaproszonych gości znaleźli się artyści tej miary co bard Jacek Kowalski, czy Dariusz Czarny i Ryszard Żarowski – muzycy zespołu „U studni”, znani też ze „Starego Dobrego Małżeństwa”.

Zainteresowanie osobą lokalnego twórcy wzrosło od czasu utworzenia w 2008r.w gminie Piaski ścieżki rowerowej im. Kaspra Miaskowskiego. Jej trasa wiedzie przez miejsca związane z życiem poety. Miejsce rozpoczęcia i zakończenia ścieżki znajduje się przed budynkiem Zespołu Szkół w Piaskach. Trasa liczy 19 km. Po drodze przygotowano kilka przystanków rekreacyjnych wyposażonych w stoły i ławki, gdzie można odpocząć przed dalszą podróżą. Znajdują się tam również tablice poglądowe informujące o ekologicznej roli lasu. Na trasę składają się dwie ścieżki: turystyczno – komunikacyjna Piaski – Gostyń – Piaski, z której możemy wjechać w turystyczno – dydaktyczną długości 16 km Piaski – Smogorzewo – Drzęczewo I – Drzęczewo II – Piaski. Po drodze można zobaczyć m. in. barokowy zespół klasztorny Ojców Filipinów stanowiący dziedzictwo kulturowe regionu, wieś rycerską Smogorzewo, w której urodził się Kasper Miaskowski oraz 350 – letni dąb „Kasper”.

W 2006r. w Smogorzewie – miejscu urodzin poety, przy świetlicy wiejskiej postawiono wielki głaz polodowcowy z tablicą pamiątkową.

Na tablicy widnieje napis:

KASPROWI MIASKOWSKIEMU

(1549 – 1622)

WŁAŚCICIELOWI SMOGORZEWA

WYBITNEMU POECIE STAROPOLSKIEMU

AUTOROWI „ZBIORU RYTMÓW”

SPOŁECZEŃSTWO ZIEMI PIASKOWSKIEJ

SMOGORZEWO, 8 MAJA 2006

Inicjatorem wydarzenia było Gostyńskie Towarzystwo Kulturalne.

Bibliografia

Bauer P; Jankowiak S; Zarys dziejów Piasków (Piasecznej Góry) 1775 – 1945, Grabonóg 2002,
Dembińska D; Zapomniany poeta, w: „Gazeta Gostyńska” nr 7, 1995r.,
Dzieje ziemi gostyńskiej, pod red. S. Sierpowskiego, Poznań 1979,
Gostyński słownik biograficzny; Miaskowski Kasper (1549/1550-1622) [online], http://www.muzeum.gostyn.pl/Gosty%C5%84ski%20S%C5%82ownik%20Biograficzny?idAkt=165, dostęp 26 stycznia 2015r;
Henryk Sienkiewicz – życie i twórczość; Kasper Miaskowski. Studium literackie [online], http://www.sienkiewicz.ovh.org/16/002.html, dostęp 2 marca 2015r;
Kasper Miaskowski: Zbiór rytmów, wyd. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 1995,
Miszewska Z: Piewca złej i dobrej doli Rzeczypospolitej, w: „Kronika Gostyńska” t. III, zeszyt 1,
Nieznanowski Stefan; Miaskowski Kasper. w: Polski Słownik Biograficzny. Tom 20. Wrocław 1975,
Smoluchowski Z; Kasper ze Smogorzewa, w: „Panorama Leszczyńska”, 1985r., nr 9,
Sroka S; Kasper Miaskowski – poeta nieznany, w: „Przyjaciel Ludu”, Leszno 1986, nr 1,
Żalik A; Kasper Miaskowski ze Smogorzewa, w: „Przyjaciel Ludu”, Zeszyt II/ XX, Leszno 1989,
Żalik A; Kasper Miaskowski ze Smogorzewa, w: Szkice gostyńskie, pod red. L. Jankowskiego, Gostyń 1996,
Żalik A; Poeta Kasper Miaskowski ze Smogorzewa, Piaski 1988.