Pochodzenie
Mieczysław Makary Smorawiński urodził się 25 grudnia 1893 roku w Kaliszu, jako syn właściciela zakładu garbarskiego, Jana Smorawińskiego i Marii z Zagrodzkich. Miał liczne rodzeństwo – pięć sióstr i dwóch braci. Podobnie jak on sam, bracia wzięli również udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku. Wychowany został w atmosferze popowstaniowych tradycji niepodległościowych.
W 1896 r. wraz z rodzicami przeniósł się do Turku, zamieszkali przy ul. Uniejowskiej, gdzie ojciec prowadził zakład garbarski a matka zajmowała sie dziećmi i domem.
Dzieciństwo i edukacja
Edukację rozpoczął w Szkole Powszechnej w Turku, a po jej ukończeniu dalszą naukę kontynuował w kaliskiej Szkole Handlowej. Od 1908 r. był członkiem młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Zarzewie”, należał również do utworzonej w Kaliszu tajnej drużyny skautów, członkowie której wzywali do bojkotu rosyjskich szkół. W 1911 r. został aresztowany za bojkot szkoły rosyjskiej i spędził 6 miesięcy w kaliskim więzieniu, następnie zesłano go do Jekaterynosławia (obecnie Dnietropietrowsk). Z zesłania jeszcze w tym samym roku udało mu się zbiec do Galicji, do Lwowa. Rok później, w 1912 r. zdał maturę jako ekstren w II Szkole Realnej we Lwowie. Następnie w latach 1912-1914 rozpoczął studia na Wydziale Chemii Technicznej Szkoły Politechnicznej we Lwowie, ukończenie których uniemożliwił mu wybuch I wojny światowej. W czasie studjów brał udział w pracach tajnej organizacji wojskowej „Armia Polska” i przeszedł przeszkolenie w drużynach strzeleckich. W 1912 r. pod pseudonimem Kazimierz Mularz zapisał sie na kurs rekrucki, a w 1914 ukończył kurs podchorążych.
Etapy działalności
Szlak bojowy
Na wieść o wybuchu I wojny światowej Smorawiński podjął decyzję o wstąpieniu do tworzonego 16.08.1914 r. oddziału strzeleckiego, a następnie rozpoczął służbę w 2 pp Legionów Polskich, dowodzonym przez płk. Zygmunta Zielińskiego. Od października 1914 r. skierowany został na Węgry gdzie brał udział w wielu bitwach legionowych m.in. pod Marmaros-Sziget, Rafajłowa, Czernianką-Dobranocą, Pasieczną, Łopuszną, Nadwórną, Kostiuchnówką. Dnia 01.01. 1915 roku Smorawiński awansował na stopień podporucznika i objął dowództwo kompanii w swym pułku. Kolejny awans otrzymał 07.11.1916 r. na stopień kapitana i dowódcy batalionu. Brał udział w kursie szkoleniowym w Ostrowii Mazowieckiej. Po kryzysie przysięgowym w 1917 r. przeszedł do Polskiego Korpusu Posiłkowego. Od 02.03 do 01.05. 1918 r. brał udział w kursie szkoleniowym w Zegrzu. Po jego ukończeniu wstąpił do tworzącej się Polskiej Siły Zbrojnej. Dnia 01.10.1918 r. dekretem Rady Regencyjnej został awansowany na stopień majora.
Z końcem 1918 r. wraz z całą formacją PSZ przeszedł w szeregi Wojska Polskiego, a następnie skierowany do Małopolski Wschodniej na front ukraiński. Brał tam udział w walce z wojskami sowieckimi pod Berezyną. 01.06.1920 r. otrzymał awans na stopień podpułkownika, a 04.08 otrzymał dowództwo IV brygady piechoty w 2 Dywizji Piechoty. legionowej, przechodząc z nią w rejon Hrubieszowa, gdzie walczył z armią konną Budionnego. Tam został ciężko ranny po raz piąty i po leczeniu w szpitalu udał się na rekonwalenscencję do rodzinnego Turku.
Służba w czasie pokoju
W wyniku likwidacji brygady piechoty 21.09.1921 r. Smorawiński został dowódcą piechoty dywizyjnej 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach i pełnił tę funkcję do 20.03.1927 r. W 1922 r. uczestniczył w kursie wyższych dowódców Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. W czasie przewrotu majowego 1926 r. zgodnie z rozporządzeniem dow. dywizji gen. Aleksandra Narbut-Łuczyńskiego opowiedział się po stronie Marszałka Piłsudskiego i na czele wydzielonego oddziału wyruszył w kierunku Warszawy. Wrócił po kilku dniach na skutek zakończonej akcji, nie brał udziału w walkach. 21.03.1927 r. został dowódcą 6 Dywizją Piechoty w Krakowie, awansując z dniem 01.01.1928 r. na stopień gen. brygady.
W roku 1930 ukończył kurs Wyższej Szkoły Wojennej w Paryżu. Dnia 13.09.1932 r. został przyjęty przez Józefa Piłsudskiego, lecz mimo prośby o pozostawienie go w charakterze dowódcy legionowego, mianowany został na zastępcę dowódcy Okręgu Korpusu III Grodno, a 16.10.1934 r. objął stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu II w Lublinie, którą pełnił do wybuchu II wojny światowej.
Udział w II wojnie światowej
W czasie wojny M. Smorawiński odpowiadał za zaopatrzenie, mobilizację, uzupełnienia, rozdział i transport wojska kierowanego na front oraz bezpieczeństwo i porządek na podległym sobie obszarze. Dnia 03.09.1939 r. otrzymał od ministra spraw wojskowych, gen. Tadeusza Kasprzyckiego, rozkaz zorganizowania obrony mostów i przejść na Wiśle w rejonie Dęblina i Sandomierza. 14.09 z rozkazu Naczelnego Wodza wycofał się przez Włodzimierz Wołyński do Kowla w celu utworzenia nowych oddziałów. Po przekroczeniu wschodnich grani RP przez wojska Armii Czerwonej 17.09.1939 r., Smorawiński podjął decyzję o demobilizacji podległych mu sił. Dnia 20.09 został internowany przez wojska sowieckie.
W niewoli sowieckiej wraz z częścią swych żołnierzy i oficerów trafil do obozów w Równem, później Ostrogu, Szepietówce i Talicy. Z tego ostatniego został przewieziony na przesłuchanie do Moskwy skąd wrócił po kilku dniach i trafił do obozu w Kozielsku. W czasie pobytu w obozie rodzina otrzymała jedyny list od Smorawińskiego datowany na 21.11.1939r. Była to ostatnia informacja o generale. Zginął zamordowany 09.04.1940r. w Katyniu. Był jednym z dwóch zidentyfikowanych generałów w czasie ekshumacji zwłok w 1943r.
Odznaczenia i nominacje
Mieczysław Smorawiński przeszedł wszystkie szczeble awansu zawodowego, od chorążego do gen. brygady w 1928 r. Podczas uroczystości, które miały miejsce 9 listopada 2007 r. przed Grobem Nieznanego Żołnierza został pośmiertnie awansowany przez prezydenta na generała dywizji. Za męstwo w walce i wybitne zasługi dla Ojczyzny został uchonorowany licznymi odznaczeniami,wśród których są: srebrny krzyż Orderu Virtuti Militari V klasy (1921), Krzyż Kawalerski Francuskiej Legii Honorowej (1925), Order Polonia Restituta III klasy (1929), Krzyż Niepodległości (1931), Złoty Krzyż Zasługi (1935), czterokrotnie Krzyż Walecznych oraz liczne medale.
Życie rodzinne
Mieczysław Smorawiński z małżeństwa z Heleną Danielewicz zawartego 06.10.1920 r. miał dwoje dzieci: córkę Marię, wykładowcę filologii polskiej na Uniwersytecie Gdańskim, oraz syna Jerzego, architekta, założyciela i pierwszego prezesa Stowarzyszenia Rodzin Ofiar Katynia Polski Południowej.
Znaczenie postaci
Generał Mieczysław Makary Smorawiński zajmuje szczególne miejsce w pamięci społeczności lokalnej. Człowiek, który zapisał się wielkimi literami na kartach historii, utożsamiał cechy wzorowego żołnierza i patrioty, który podporządkował swoje życie i zginął za Ojczyznę. Uczestnik I i II wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej; zapłacił najwyższą cenę – zamordowano go w Katyniu. Dla mieszkańców Turku jest symbolem patriotyzmu. Wyrazem hołdu jego pamięci jest Tablica Katyńska wmurowana na ścianie miejskiego kościoła. Jedną z ulic w mieście nazwano jego imieniem a Szkoła Podstawowa nr 4 w Turku przyjęła go na swojego patrona. Pamięć o nim jest zawsze żywa, a kolejne rocznice zbrodni z 1940 r. są momentem do refleksji i zadumy nad jego postacią. Całe swoje życie podporządkował Ojczyźnie, nie dane mu było zaznać wolności i cieszyć się niepodległym państwem, do ktorego wyzwolenia się przysłużył.
Żródła:
1. Generał Mieczysław Makary Smorawiński w stulecie urodzin, oprac. Stanisław Szczęsny Fusiecki, Warszawa 1994.
2. Grzegorz Mazur, Generał Mieczysław Smorawiński syn ziemi turkowskiej i kaliskiej, Turek 2012.
3. Turek i okolice. Słownik biograficzny, Turek 2011.
4. Dzieje Turku, pod red. E. Makowskiego i Cz. Łuczaka, Poznań 2002.
5. Generał brygady Mieczysław Makary Smorawiński (Rys biograficzny).
6. Jednodniówka wydana z okazji nadania Szkole Podstawowej nr 4 w Turku imienia gen. M. Smorawińskiego, Turek 1993.
7. Nagrana rozmowa ze Stanisławem Szczęsnym Fusieckim – siostrzeńcem Smorawińskiego.
8. Nagrana rozmowa z Anną Szyper – siostrzenicą Smorawińskiego.